Odchwaszczanie zbóż ozimych wczesną jesienią 

W przypadku zbóż ozimych najważniejszym elementem po siewie jest zapewnienie im odpowiednich warunków do wzrostu i rozwoju. Zasadniczo związane jest to z ograniczeniem występowania chwastów, które ze względu na swoją biologię potrafią się pojawiać tuż przed zbożami, w trakcie wschodów lub krótko po nich, konkurując z nimi o przestrzeń życiową i składniki pokarmowe.

Stałe zachwaszczenie ozimin

Większość plantacji zbóż ozimych boryka się z problemem zachwaszczenia (w mniejszym lub większym stopniu), wynikającym albo ze struktury zasiewów (uproszczony płodozmian z przewagą zbóż) czy systemu uprawy (uprawa płużna, uproszczona, siew bezpośredni), albo ze źle dobranych bądź jednostajnie stosowanych herbicydów (zjawisko odporności). Każde z wymienionych czynników (osobno czy razem) powoduje, że na plantacji rok do roku pojawiają się w mniejszym lub większym nasileniu przeważnie te same gatunki chwastów. Najczęściej są to chwasty:

• jednoliścienne, tj. miotła zbożowa czy wyczyniec polny;
• dwuliścienne łatwe do zniszczenia za pomocą większości substancji czynnych (s.cz.) herbicydów: gwiazdnica pospolita, tobołki polne, tasznik pospolity, gorczyca polna, samosiewy rzepaku, chaber bławatek, mak polny;
• dwuliścienne, wymagające odpowiednio dopasowanych s.cz. herbicydów: przytulia czepna, fiołek polny, ostrożeń polny, bodziszek drobny, stulicha psia, rumianowate, rdesty czy przetaczniki.

Wymienione gatunki chwastów można podzielić jeszcze w inny sposób, a mianowicie w zależności od terminu ich pojawienia się, czyli wg wschodów. Wydaje się to bardziej adekwatne, gdyż dzięki takiej informacji możemy skupić się tylko i wyłącznie na określonych gatunkach, a przez to dobrać odpowiednio skuteczny preparat. Większość gatunków wschodzących w okresie jesiennym to tzw. chwasty zimujące, np. miotła zbożowa, wyczyniec polny, chaber bławatek, maruna bezwonna, mak polny, przytulia czepna, tasznik pospolity, tobołki polne, bodziszek drobny, gwiazdnica pospolita czy stulicha psia. To one stanowią tak naprawdę duże zagrożenie dla zbóż ozimych i nierzadko wyzwanie dla mniej doświadczonego plantatora.

Czytaj: Przytulia czepna - jak zwalczyć jesienią w zbożach?

Kiedy i jakie substancje czynne herbicydów

Dobrze dobrany termin jesiennej aplikacji s.cz. herbicydów do występujących na danym polu chwastów gwarantuje uzyskanie zadowalających efektów w ich zwalczaniu, co przekłada się oczywiście na lepszy wzrost i rozwój zbóż ozimych w okresie jesiennym oraz wiosennym. Wybór odpowiedniego terminu w okresie jesiennym (w szczególności w ostatnim czasie) nie jest łatwym zadaniem, gdyż niektóre gatunki chwastów, np. miotła zbożowa czy przytulia czepna, „rozciągnęły” swój cykl życiowy w okresie jesienno-zimowym, z wyraźnym przesunięciem części wschodów na okres późnojesienny czy wręcz zimowy (ciepły grudzień — co zdarza się niestety coraz częściej). 

Z reguły plantatorzy dążą do wykonania zabiegów herbicydowych jak najwcześniej i najlepiej jednym preparatem, który skutecznie ogranicza większość najważniejszych gatunków chwastów, występujących w tym okresie w oziminach, a dodatkowo ma szerokie spektrum rejestracyjne, obejmujące swoim zakresem główne zboża ozime. 

Herbicydy do fazy 3-4 liści zbóż

Poniżej kilka przykładów różnych rozwiązań herbicydowych, dla tzw. wczesnego, powschodowego odchwaszczania, tj. od fazy liścieni (BBCH 10) do fazy 3-4 liści właściwych (BBCH 13-14) zbóż ozimych.

Herbicydy zawierające w swoim składzie jedną s.cz.:

• flufenacet(np. Glosset SC, Glosset 600 SC, Vulcanus) – może być stosowany w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. W stopniu zadowalającym ogranicza następujące gatunki chwastów: miotła zbożowa, wyczyniec polny, wiechlina roczna, przetacznik perski, przytulia czepna;
• pendimetalina (np. Activus 400 SC, Pendigan Strong 400 SC) – może być aplikowana w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Chwasty wrażliwe to: miotła zbożowa, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, jasnota różowa, komosa biała, pokrzywa żegawka, przytulia czepna, maruna bezwonna, niezapominajka polna, tasznik pospolity, tobołki polne;
• prosulfokarb (np. Amstaf 800 EC, Baset 800 EC, Boxer 800 EC, Krum 800) – może być stosowany w dwóch terminach: przedwschodowo w fazie BBCH 00-09 oraz powschodowo w fazie BBCH 10-13 w pszenicy ozimej, jęczmieniu ozimym, życie ozimym oraz pszenżycie ozimym. W terminie powschodowym skutecznie zwalcza miotłę zbożową, gwiazdnicę pospolitą, jasnotę purpurową, komosę białą, przetacznika bluszczykowatego, przetacznika perskiego i przytulię czepną. Natomiast w stopniu średnim ogranicza wiechlinę roczną, fiołka polnego, mak polny, rdestówkę powojowatą i rumianek pospolity;
• beflubutamid (np. BeFlex 500 SC) – stosowany jest głównie w pszenicy ozimej i jęczmieniu ozimym w fazie BBCH 10-25. Skutecznie zwalcza miotłę zbożową oraz gwiazdnicę pospolitą, fiołka polnego, jasnotę purpurową, komosę białą, przetacznik perski, samosiewy rzepaku i tasznik pospolity.

Herbicydy zawierające w swoim składzie dwie s.cz.:

• diflufenikan + flufenacet (np. Arnold, Bat 600 SC, Battle Delta 600 SC, Carthago SC, Łucznik, Naceto SC, Nucleus 600 SC) – mieszanina tych dwóch s.cz. może być stosowana w fazie BBCH 10-13/14 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Ogranicza takie chwasty jak: miotła zbożowa, wyczyniec polny, wiechlina roczna, bodziszek drobny, bylica piołun, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, mak polny, maruna bezwonna, maruna nadmorska, przetacznik bluszczykowy, przetacznik perski, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, tasznik pospolity, tobołki polne;
• diflufenikan + prosulfokarb (np. Boxer Evo EC, Jura EC) – mieszanina ta może być stosowana w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. W sposób zadowalający zwalcza następujące chwasty: miotła zbożowa, wyczyniec polny, wiechlina roczna, gwiazdnica pospolita, fiołek polny, mak polny, maruna bezwonna, przetacznik perski, przytulia czepna, rumianek pospolity, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity;
• diflufenikan + pendimetalina (np. Cayman Pro 440 SC, Ordango Pro 440 SC) – te dwie s.cz. można aplikować w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Skutecznie ograniczają takie gatunki jak: miotła zbożowa, wiechlina roczna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, jasnota różowa, mak polny, przetacznik perski, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, samosiewy rzepaku, starzec zwyczajny, tasznik pospolity, tobołki polne;
• diflufenikan + aklonifen (np. Mateno Duo) – można aplikować również w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Skutecznie ogranicza takie gatunki jak: chaber bławatek, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, przetacznik polny, przytulia czepna, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne. Natomiast miotła zbożowa zwalczana jest w stopniu średnim;
• flufenacet + metrybuzyna (np. Afi-Ekspert 56 WG, Coliseum, CP Helge 56 WG, Erast Plus 56 WG, Exmet Plus 56 WG, Expert Met 56 WG, Expose 56 WG, Flauzyna 56 WG, Metrafen 56 WG, Twin-Go) – mieszanina tych dwóch s.cz. może być stosowana w fazie BBCH 11-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. W stopniu zadowalającym ogranicza następujące gatunki chwastów: miotła zbożowa, bodziszek drobny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, mak polny, maruna bezwonna, przetacznik perski, samosiewy rzepaku, rumian polny, tasznik pospolity. Natomiast średnio wrażliwy jest fiołek polny i przytulia czepna;
• klodinafop + pinoksaden (np. Traxos 50 EC) – mieszanina tych dwóch s.cz. stosowana jest w pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym i życie ozimym w nieco późniejszej fazie wzrostu, a mianowicie w fazie BBCH 12-21. Skutecznie ogranicza dwa gatunki jednoliścienne, tj. miotłę zbożową i wyczyńca polnego.

Herbicydy zawierające w swoim składzie trzy s.cz.:

• diflufenikan + flufenacet + metrybuzyna (np. Bacara Trio 516 SC) – fabryczna mieszanina tych trzech s.cz. może być stosowana w fazie BBCH 10-13 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Skutecznie ogranicza takie chwasty jak: miotła zbożowa, bodziszek porozcinany, chaber bławatek, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, jasnota purpurowa, maruna bezwonna, mak polny, przytulia czepna, przetacznik bluszczykowy, przetacznik perski, przetacznik polny, rumian polny, rumianek pospolity, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne;
• chlorotoluron + diflufenikan + pendimetalina (np. Trinity 590 SC) – te trzy s.cz. można aplikować w bardzo krótkim przedziale czasowym, a mianowicie w fazie BBCH 12-14 pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Skutecznie ograniczają takie gatunki jak: miotła zbożowa, wiechlina roczna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, niezapominajka polna, maruna bezwonna, rumianek pospolity, przetacznik perski, przytulia czepna, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne;
• diflufenikan + florasulam + penoksulam (np. Bizon, Legion) – gotowa fabrycznie mieszanina tych trzech s.cz. zalecana jest do ochrony plantacji pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego i pszenżyta ozimego w szerokim zakresie czasowym, gdyż obejmuje fazę BBCH 11-23. Natomiast w życie ozimym jest krótszy okres, ponieważ zawiera się w przedziale BBCH 11-14. Mieszanina ta skutecznie zwalcza miotłę zbożową oraz chabra bławatka, fiołka polnego, gwiazdnicę pospolitą, jasnotę purpurową, jasnotę różową, mak polny, marunę bezwonną, przetacznika bluszczykowego, przetacznika perskiego, przytulię czepną, samosiewy rzepaku, tasznika pospolitego, tobołki polne.

Tekst i zdjęcia: dr inż. Tomasz R. Sekutowski, IUNG-PIB w Puławach