Rzepak po wschodach wymaga ochrony przed atakami przez organizmy chorobotwórcze. Dzięki derogacji jednej z zapraw, która zawiera metalaksyl zapewniono, na plantacjach obsianych nasionami zaprawionymi tą zaprawą wieloskładnikową insektycydowo-fungicydową, ochronę przed szkodnikami (np. śmietka kapuściana) i ważnymi organizmami chorobotwórczymi, w tym mączniakiem rzekomym. 

Dalszy rozwój rzepaku związany jest z stosunkowo szybkim zwiększaniem ilości liści właściwych, które w efekcie końcowym tworzą rozetę. W tym czasie liście porażane są głownie przez grzyby powodujące suchą zgniliznę kapustnych, czerń krzyżowych i szara pleśń. W rejonach, w których występuje kiła kapusty jednocześnie następuje szybki rozwój tej choroby, pod warunkiem, że gleba jest odpowiednio uwilgotniona. W ostatnich sezonach na liściach rzepaku pojawił się grzyb Pseudocercosporella capselle powodujący białą plamistość liści, która szybko rozwija się i niszczy porażone liście. Wcześniej notowano ją rzadko, obecnie coraz częściej obserwowana jest ta plamistość na niektórych odmianach rzepaku. Podobnie jak w przypadku wirusa żółtaczki rzepy, który przenoszony jest z rośliny na roślinę przez owady, głownie przez mszyce. To kolejny czynnik powodujący osłabienie roślin. Zwrócić należy też uwagę, że miejsca po żerowaniu szkodników, będą również dogodnym miejscem do wnikania zarodników różnych grzybów chorobotwórczych. 

Biała plamistośc liści

Mączniak rzekomy występuje wcześnie, bo już od fazy liścieni, a do swojego rozwoju wymaga podwyższonej wilgoci. Objawia się na górnej stronie liści chlorotycznymi nekrozami, o nieregularnych kształtach, otoczonych brunatną obwódką. W miejscu plam, na spodniej części blaszki liściowej pojawia się szarobiały nalot struktur sprawcy choroby. 

Kiła kapusty to choroba, z którą problem na swoich polach ma wielu plantatorów rzepaku. Korzenie takich roślin są częściowo lub całkowicie zdeformowane. Na korzeniach widoczne są różnego kształtu, najpierw kremowobiałe, a następnie brunatne narośla. System korzeniowy nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować, czyli pobierać wodę i substancje pokarmowe. Objawia się to na liściach poprzez zmianę ich zabarwienia i więdnięcie. Do infekcji dochodzi często krótko po zasiewach, szczególnie, gdy gleba jest wilgotna i ciepła, natomiast pierwsze wyraźne guzy na korzeniach można zaobserwować po 4-6 tygodniach. Bez stosowania metody agrotechnicznej, czyli m.in. odpowiedniego płodozmianu, poprawy odczynu gleby, czy siewu odmiany o podwyższonej odporności istnieją znikome szanse na uzyskanie z takich pól zadowalającego plonu. 

Kiła kapusty

Jesienią powszechne jest występowanie sprawców suchej zgnilizny kapustnych (Leptosphaeria biglobosa, L. maculans, stadium konidialne Phoma lingam). Na liściach rzepaku pojawiają się wówczas szare, owalnego kształtu, plamy. Na ich powierzchni widoczne są liczne, czarne punkty - owocniki stadium konidialnego zwane piknidiami, z których uwalniają się zarodniki. Są one odpowiedzialne za wtórne infekcje, sąsiednich roślin. Na jednym liściu może znajdować się od kilku do kilkudziesięciu plam, które niekiedy stykają się z nerwami, przez które grzybnia przerasta do ogonków liściowych, a dalej do szyjki korzeniowej, powodując jej porażenie. Wiosną u podstawy pędu pojawia się wówczas wyraźna zgnilizna, potem tkanki murszeją, a łodyga w czasie dojrzewania wyłamuje się. Pierwotnym źródłem porażenia w przypadku suchej zgnilizny kapustnych są resztki pożniwne, porażonych w poprzednim sezonie roślin, które znajdują się na danej plantacji lub na sąsiadujących polach. Na resztkach łodyg i łuszczyn powstają tzw. pseudotecja z zarodnikami workowymi. Zarodniki te w okresie podwyższonej wilgotności uwalniają się masowo i przemieszczają z wiatrem, nawet na odległe plantacje i docierają na zdrowe, wschodzące rośliny. Do ograniczania występowania tej ważnej gospodarczo choroby na plantacjach rzepaku zaleca się podchodzić kompleksowo. W pierwszej kolejności należy wykorzystać wszystkie niechemiczne metody walki z chorobą, a dopiero na końcu zastosować środek chemiczny. W przypadku rzepaku ważna jest odpowiednio długa przerwa w jego uprawie na tym samym polu. Jeżeli wynosi ona 3-4 lata, to wyraźnie zmniejsza się niebezpieczeństwo obecności choroby. W nawiązaniu do biologii sprawców suchej zgnilizny kapustnych niezmiernie ważne jest po zbiorach staranne niszczenie resztek pożniwnych rzepaku, aby zlikwidować pierwotne źródło infekcji. Dobrym sposobem ograniczenia zagrożenia przez suchą zgniliznę kapustnych jest uprawa odmiany lub odmian o zwiększonej odporności, szczególnie gdy rzepak uprawiany jest na dużych areałach. Chorobę zaleca się zwalczać w fazie 4-8 liści na podstawie ilości objawów chorobowych. Monitoring plantacji przeprowadza się możliwie jak najczęściej, w celu określenia czy został przekroczony próg ekonomicznej szkodliwości, a jest to ok. 10-20% ocenianych roślin z pierwszymi objawami. Można również kierować się wskazaniami Systemu Pojawu Epidemii Chorób (SPEC), który informuje jaka liczba zarodników workowych (askospor) znajduje się w 1 m3 powietrza. Gdy następuje gwałtowny wzrost ilości zarodników w powietrzu, to zaleca się wykonanie zabiegu. Stosując fungicyd, przy okazji ograniczy się również występowanie czerni krzyżowych i szarej pleśni. 

Sucha zgnilizna kapustnych

Sucha zgnilizna kapustnych

W tym samym czasie, co sucha zgnilizna kapustnych, rozwijają się też grzyby powodujące czerń krzyżowych (Alternaria brassicae, A. brassicicola, A. alternata). Pojawienie się na liściach ciemnobrunatnych plam, niekiedy otoczonych chlorotyczną obwódką, wskazuje na porażenie przez wymienione grzyby. Szara pleśń (Botrytis cinerea) to choroba występująca w dużym nasileniu w miejscach uszkodzenia liści przez szkodniki, maszyny, herbicydy itp. Objawem obecności sprawcy tej choroby jest początkowo sinozielona plama, która po pewnym czasie gnije, a na jej powierzchni pojawia się szara grzybnia z licznymi trzonkami i zarodnikami. 

Przykłady fungicydów zarejestrowanych do zwalczania chorób jesienią

*środki zarejestrowane również do ograniczania kiły kapusty

Czas wykonania zabiegu i faza rozwojowa roślin są niezwykle istotne. Wiele zarejestrowanych fungicydów zawiera bowiem substancje czynne, które mają za zadanie nie tylko zniszczyć sprawcę choroby, ale dodatkowo działają jak regulatory wzrostu, hamując wynoszenie stożka wzrostu ponad powierzchnię gleby i zmieniając tym samym pokrój roślin. Dotyczy to środków, które mają w swoim składzie takie substancje czynne jak np.: tebukonazol, metkonazol, protiokonazol, paklobutrazol i chlorek mepikwatu. Substancje te należy zastosować, gdy plantacja jest wyrównana we wzroście i zdecydowana większość roślin ma 2-3 pary liści właściwych, a temperatura powietrza przekracza 12 stopni. Jesienna ochrona zwiększa szanse plantacji rzepaku na wydanie znakomitego plonu o dobrej jakości. Zdrowe od samego początku rośliny lepiej się rozwijają, przez co łatwiej jest im przetrwać trudny okres zimowego spoczynku.

Prof. dr hab. Marek Korbas

Dr Ewa Jajor

Ten artykuł jest dostępny tylko dla zalogowanych użytkowników.

Chcesz mieć nieograniczony dostęp do wszystkich treści w serwisie E-pole? Dokonaj bezpłatnej rejestracji i korzystaj z naszej bazy publikacji, narzędzi oraz szkoleń online.

Bezpłatna rejestracja Masz już konto? Zaloguj się