Zwalczanie pchełki rzepakowej

Występowanie pchełki rzepakowej jest zróżnicowane w poszczególnych rejonach kraju i zależne od warunków klimatycznych. Liczny pojaw pchełek stwarza poważne zagrożenie dla młodych roślin rzepaku, dlatego ograniczanie szkodników w pierwszych fazach rozwoju ma kluczowe znaczenie dla wielkości plonu.

Chrząszcze pchełki rzepakowej gromadzą się na wschodach rzepaku zwykle we wrześniu. Samice składają jaja (nawet do 800 sztuk w ciągu życia) do gleby na głębokość około 2 cm w pobliżu roślin rzepaku ozimego. Mogą je składać przez całą jesień, a także w cieplejsze dni zimy oraz wczesną wiosną – w temperaturach powyżej 5°C. Wylęgłe z jaj larwy wchodzą na rośliny i wgryzają się do ogonków liściowych. Żerują w głównych nerwach i ogonkach liściowych, a następnie w nasadowej części łodygi i szyjce korzeniowej. Żerowanie larw, w zależności od terminu złożenia jaj, kończy się wiosną lub latem. Pchełka rzepakowa rozwija jedno pokolenie w ciągu roku. Rozwojowi i gradacjom pchełki rzepakowej sprzyjają łagodne jesienie i zimy – taki przebieg pogody powoduje zwiększenie liczebności szkodnika. Z kolei rozwój larw zostaje zahamowany w czasie długich i mroźnych zim, a wiele z nich często w takich warunkach ginie.

Objawy żerowania pchełki

Sitowato podziurawione liścienie i liście młodych roślin rzepaku to objaw żerowania chrząszczy pchełki rzepakowej. Masowe żerowanie chrząszczy może prowadzić do znacznej redukcji powierzchni asymilacyjnej liści. Objawy uszkodzeń spowodowanych na liściach przez pchełkę rzepakową przypominają objawy żerowania gnatarza rzepakowca, pchełek ziemnych i ślimaków. Jesienią na młodych roślinach rzepaku ozimego można zaobserwować również ślady żerowania larw wewnątrz ogonków i nerwów liściowych, a także w liściach sercowych. Zaatakowane liście zaginają się ku dołowi, gniją i często zamierają. Larwy powodują zasadnicze szkody, co odróżnia ten gatunek od pozostałych gatunków pchełek. Najgroźniejsze w skutkach jest żerowanie niszczące stożek wzrostu, powodujące z reguły zamieranie roślin. W chodnikach wydrążonych przez larwy znajdują się ich brunatne odchody, a uszkodzone rośliny są bardziej podatne na przemarzanie i wtórne porażenia, głównie przez sprawców suchej zgnilizny kapustnych. Larwy żerują jesienią i wiosną oraz w bezmroźne zimy. Żerowanie larw jesienią jest dużo groźniejsze od wiosennego.

Metody ochrony

Ograniczaniu występowania pchełki rzepakowej sprzyja prawidłowa agrotechnika, w miarę możliwości izolacja przestrzenna od innych plantacji rzepaku, wysiew nasion we właściwym terminie oraz zrównoważone nawożenie. Istotne jest również zwalczanie chwastów – szczególnie kapustowatych, takich jak np. gorczyca polna i tobołki polne. 

Plantacje należy monitorować w okresie wschodów pod kątem obecności chrząszczy i larw oraz powodowanych przez nie uszkodzeń. We wstępnych obserwacjach z powodzeniem można wykorzystać żółte naczynia. Pchełkę rzepakową należy zwalczać w momencie przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości, który wynosi średnio 3 chrząszcze na 1 metr bieżący rzędu lub 1-2 larwy na 1 roślinę. 

Zaprawa – najbardziej ekologiczna ochrona chemiczna

Bardzo ważnym i skutecznym zabiegiem ograniczającym presję pchełki rzepakowej jest zaprawianie materiału siewnego. Zaprawy nasienne zwykle są najbardziej skuteczne do fazy 3-4 liści właściwych, niemniej ich stosowanie istotnie przyczynia się do ograniczenia liczby późniejszych zabiegów nalistnych. Z punktu widzenia integrowanej ochrony zaprawianie nasion jest bardzo korzystną formą ochrony upraw. Jest to najbardziej skuteczna metoda ochrony przed szkodnikami w początkowych fazach rozwoju roślin, czyli w okresie największego narażenia na niekorzystne czynniki zewnętrzne. Poza tym taka forma ochrony jest o wiele bezpieczniejsza dla środowiska niż seria insektycydowych zabiegów nalistnych. Zaprawy stosowane są punktowo, a nie na całą powierzchnię uprawy (substancja czynna znajduje się tylko w sokach roślinnych i w obrębie strefy korzeniowej). Zaprawy pośrednio ograniczają również inne szkodniki (na które nie są konkretnie zarejestrowane) pojawiające się na plantacjach rzepaku ozimego w tym samym okresie. Dodatkową zaletą zapraw jest fakt, że działają niezależnie od temperatury, co przy zmiennych i czasami nieprzewidywalnych warunkach pogodowych w okresie jesieni ma istotne znaczenie.

Preparaty do zwalczania pchełki rzepakowej w rzepaku ozimym

Tekst i zdjęcia: dr inż. Przemysław Strażyński, IOR-PIB w Poznaniu