Wiosenne zwalczanie miotły w zbożach ozimych

Coraz częściej się słyszy, że miotła miotle nierówna. Oznacza to, że standardowe podejście do tematu jej zwalczania w okresie wiosennym nie zdaje już egzaminu. Przyczyny tego problemu należy szukać w samej miotle zbożowej i sposobie odchwaszczania. Podpowiadamy, jakie herbicydy zastosować.

W naszym kraju miotła zbożowa zaliczana jest do jednych z najgroźniejszych gatunków zachwaszczających zboża. Występuje na terenie całej Polski, zasiedla wszystkie typy gleb i posiada bardzo wysoki współczynnik rozmnażania, jest silnie ekspansywna. Masowe pojawienie się tego chwastu na polu może spowodować obniżenie plonowania zbóż nawet o połowę. Wydawać by się mogło, że najprostszym i najskuteczniejszym sposobem wyeliminowania miotły z zasiewów jest zastosowanie skutecznych substancji czynnych (s.cz.) herbicydów. Tak oczywiście może być, ale pod kilkoma istotnymi warunkami.

Formy ozime i jare miotły zbożowej

Miotła zbożowa jest dość „niewdzięcznym” gatunkiem, ponieważ wytwarza formy ozime (jesienne) oraz jare (wiosenne). Rozmnaża się za pomocą ziarniaków, których może wytworzyć od 1,5 tys. do nawet 16 tys. sztuk. Te przenoszone są na znaczne odległości przez wiatr. Główne wschody miotły przypadają na okres miesięcy jesiennych (październik/listopad), chociaż zdarza się, że mogą być przesunięte w czasie nawet do początku grudnia (wszystko zależy od warunków wilgotnościowo-termicznych). Z ziarniaków wyrastają tzw. formy ozime. Charakterystyczną ich cechą jest bardzo dobre krzewienie jeszcze w okresie jesiennym – powstaje 8-12 pędów, z których każdy wiosną utworzy wiechy z liczbą 5-16 tys. ziarniaków! Dzięki temu mogą bardzo skutecznie konkurować ze zbożami, a ponadto intensywnie wzbogacą glebowy bank o kolejne pokolenia. Zaniechanie zwalczania czy tylko częściowe ograniczenie miotły w okresie jesiennym skutkuje jej intensywnym rozwojem wiosną, co doprowadza w konsekwencji do powstania znacznych strat w plonie zbóż. Jeżeli do tego dołożą się wschody wiosenne form jarych, wytwarzających 3-5 pędów z wiechami, w których dodatkowo może się pojawić 1,5-8 tys. Ziarniaków, oznacza to jedno – masowe, wręcz łanowe występowanie miotły na danym polu. Dlatego okres wiosenny jest tak bardzo istotny z punktu widzenia skuteczności wykonywanych zabiegów herbicydowych, które powinny ograniczyć zarówno formy ozime, jak i jare miotły zbożowej.

Uwaga na biotypy odporne

Większość plantatorów nie wyobraża sobie innej możliwości walki z chwastami, jak przy pomocy herbicydów. Niestety nagminne i często nieracjonalne stosowanie niektórych s.cz. herbicydów doprowadziło do powstania biotypów chwastów odpornych. „Najlepszym” przykładem jest właśnie miotła zbożowa, która bardzo szybko uzyskała odporność na niektóre s.cz. herbicydów z grupy inhibitorów enzymu ALS, potocznie nazywanych sulfonylomocznikami. Takim przykładem może być s.cz. chlorosulfuron i sulfosulfuron (na szczęście już zostały wycofane ze sprzedaży), propoksykarbazon sodowy, jodosulfuron metylosodowy i mezosulfuron metylowy. Ponadto stwierdzono biotypy miotły wykazujące odporność na inną, dotychczas bardzo skuteczną, grupę herbicydów, a mianowicie graminicydy, zawierające takie s.cz. jak: fenkoksaprop-P-etylu czy pinoksaden, należące do grupy inhibitorów karboksylazy acetylokoenzymu A (ACC-azy). 

Metody zaradcze

Jeżeli plantator jako główną metodę zwalczania chwastów wybiera walkę chemiczną, to musi bezwzględnie pamiętać o tym, aby stosować herbicydy z różnych grup, o odmiennym mechanizmie działania. Wprowadzenie rotacji s.cz. herbicydów (o różnym mechanizmie działania) nie tylko znacznie opóźni pojawianie się form odpornych, ale także pomoże w doborze odpowiedniego herbicydu do zwalczanego biotypu miotły, który odporność na daną s.cz. herbicydu zdążył już nabyć. Ponadto celowe jest stosowanie zarówno gotowych herbicydów zawierających w swoim składzie dwie lub więcej s.cz., jak również mieszanin zbiornikowych herbicydów o różnych mechanizmach działania. Konieczne jest również stosowanie herbicydów w okresie największej wrażliwości miotły zbożowej na daną s.cz., czyli najlepiej w tzw. fazie juwenalnej (młodocianej). W okresie jesiennym dotyczy to form ozimych, a w wiosennym jedynie form jarych miotły zbożowej.

Należy pamiętać o tym, że oprócz walki chemicznej istnieje możliwość wykorzystania jeszcze kilku innych metod, które mogą skutecznie wyeliminować miotłę zbożową z plantacji. Wymaga to od plantatora większego zakresu wiedzy, jak również zdecydowanie większej liczby maszyn i narzędzi. Przykładem tego może być wykorzystanie metody integrowanej obejmującej zabiegi agrotechniczno-mechaniczne w połączeniu z zabiegami chemicznymi. 

Skutecznie ograniczyć miotłę

Najczęściej w okresie wiosennym na plantacji ozimin obserwujemy występowanie miotły zbożowej w różnych fazach rozwojowych. Ponadto w optymalnych warunkach mogą egzystować obok siebie zarówno formy ozime, będące już w zaawansowanej fazie, jak i jare, dopiero co kiełkujące lub będące np. w fazie 1.-3. liścia. W związku z tym bardzo ważne staje się stosowanie s.cz. herbicydów w szerokim przedziale czasowym. Najlepszym rozwiązaniem byłaby możliwość użycia s.cz. herbicydów od momentu ruszenia wegetacji wiosennej aż do np. 1.-3. kolanka, czy nawet do fazy strzelania w źdźbło. Z punktu widzenia plantatora najekonomiczniej byłoby zastosować jeden skuteczny zabieg chwastobójczy, co niestety nie zawsze jest możliwe. Dlatego wykonanie dwóch opryskiwań (różnymi s.cz.) w odpowiednich odstępach czasowych (fazach rozwojowych rośliny uprawnej i miotły zbożowej) zwiększyłoby skuteczność działania zastosowanych zabiegów herbicydowych.

Herbicydy do zwalczania miotły zbożowej

Poniżej przytaczamy kilka przykładów pojedynczych oraz gotowych mieszanin dwóch lub trzech s.cz. herbicydów, które można wykorzystać w okresie wiosennym na plantacjach zbóż ozimych. 

Jeżeli na plantacji gatunkiem dominującym jest tylko miotła zbożowa, to do jej wyeliminowania możemy wykorzystać takie s.cz. jak: pinoksaden oraz gotową mieszankę handlową dwóch s.cz. klodinafop + pinoksaden. Ponadto jeżeli na polu dominują formy jare miotły zbożowej, to możemy również zastosować fenoksaprop-P etylu. Substancja ta wykazuje w dodatku średnią skuteczność działania w odniesieniu do form ozimych miotły.

Rzadko zdarza się tak, aby na plantacji dominowały jedynie gatunki jednoliścienne. W większości przypadków mamy do czynienia z mieszanym zachwaszczeniem, czyli występują gatunki jednoliścienne, np. miotła zbożowa i kilka innych gatunków dwuliściennych, np. przytulia czepna, chaber bławatek, mak polny czy chwasty rumianowate. Do równoczesnego ograniczania chwastów jednoliściennych, np. miotły zbożowej oraz niektórych chwastów dwuliściennych, zarejestrowanych jest kilkanaście s.cz.:

• jednoskładnikowe, tj. chlorotoluron, propoksykarbazon sodowy, piroksysulam, jodosulfuron metylosodowy; 
• dwuskładnikowe, tj. metsulfuron metylu + tifensulfuron metylu, pinoksaden + piroksysulam, pinoksaden + florasulam, tifensulfuron metylu + tribenuron metylu, jodosulfuron metylosodowy + mezosulfuron metylowy; 
• trójskładnikowe, tj. florasulam + piroksysulam + aminopyralid, mezosulfuron metylowy + tienkarbazon metylu + jodosulfuron metylosodowy, florasulam + jodosulfuron metylosodowy + tribenuron metylu, jodosulfuron metylosodowy + propoksykarbazon sodu + amidosulfuron czy florasulam + halauksyfen metylu + piroksysulam. 

Przykładowe herbicydy do wiosennego odchwaszczania zbóż ozimych w różnych fazach rozwojowych

**gatunek średnio wrażliwy

Tekst i zdjęcia: dr inż. Tomasz R. Sekutowski, IUNG – PIB w Puławach, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu