Wczesnowiosenne zwalczanie chwastów w rzepaku i zbożach
Gatunki zimujące chwastów oraz wschodzące nieco później chwasty jare stanowią niemały problem na plantacjach ozimych rzepaku oraz zbóż. Dlatego ich skuteczne i szybkie wyeliminowanie z plantacji przy pomocy odpowiednich herbicydów jest wręcz nieodzowne. Niewykonanie zabiegu herbicydowego lub jego znaczne opóźnienie skutkuje najczęściej obniżeniem plonowania rzepaku i zbóż.
Po pierwsze lustracja
Na polach zabezpieczonych jesienią proces ponownego zachwaszczenia będzie prawdopodobnie postępował wolniej, ale ze względu na możliwość wystąpienia sprzyjających warunków pogodowych mimo wszystko może się rozpocząć zdecydowanie wcześniej, niż zazwyczaj. Dlatego lustrację pól z oziminami najlepiej przeprowadzić pod koniec lutego (rzepaki) oraz na początku marca (zboża). W trakcie lustracji plantacji należy zwrócić uwagę na kondycję uprawianej oziminy oraz chwastów (koniecznie określić ich skład gatunkowy oraz liczebność). Po przeprowadzeniu lustracji jesteśmy już w stanie określić przybliżony termin wykonania zabiegu herbicydowego. Jedna bardzo istotna uwaga – nie śpieszmy się z zabiegiem opryskiwania i poczekajmy na sprzyjające warunki wilgotnościowo-termiczne.
Chwasty, których należy się obawiać
Zarówno na plantacjach rzepaku ozimego, jak i zbóż ozimych występują zasadniczo trzy typy zachwaszczenia:
- Chwasty zimujące (roczne lub wieloletnie), wykazujące się największą konkurencyjnością względem ozimin, dlatego należy je wyeliminować tak szybko, jak to możliwe (w szczególności dotyczy to plantacji rzepaku ozimego);
- Chwasty ozime, ale wschodzące na wiosnę;
- Chwasty jare, których wschody są bardzo rozciągnięte w czasie, dlatego zabieg herbicydowy najczęściej przeprowadza się w późniejszych fazach rozwojowych rośliny uprawnej, kiedy chwasty zdążyły już wykształcić co najmniej 2-3 liście właściwe (w szczególności dotyczy to plantacji zbóż).
Z gatunków zimujących rocznych na plantacji rzepaku możemy się spodziewać wystąpienia miotły zbożowej, wyczyńca polnego (regionalnie), samosiewów zbóż, rumianowatych (np. maruna bezwonna, rumianek pospolity), przytulii czepnej, fiołków, gwiazdnicy pospolitej, bodziszka drobnego czy stulichy psiej. A z chwastów wieloletnich: perzu właściwego, bylicy pospolitej czy ostrożnia polnego. Natomiast z chwastów jarych: gorczycy polnej,rzodkwi świrzepy, komosy białej, szarłatu szorstkiego, żółtlicy drobnokwiatowej, przymiotna kanadyjskiego czy farbownika polnego.
Natomiast na plantacjach zbóż ozimych możemy mieć do czynienia z następującymi gatunkami zimującymi: miotłą zbożową oraz niekiedy z wyczyńcem polnym. Natomiast z gatunków dwuliściennych rocznych zimujących możemy się spodziewać wystąpienia np. przytulii czepnej, maku polnego, chabra bławatka, bodziszka drobnego, fiołka polnego czy tzw. chwastów rumianowatych, a z chwastów wieloletnich perzu właściwego, ostrożnia polnego, ślazu drobnokwiatowego czy nawłoci. Ponadto w okresie wczesnej wiosny mogą się pojawiać dodatkowo wschodzące chwasty ozime, jak i gatunki jare, tj. komosa biała, gorczyca polna, iglica pospolita, niezapominajka polna, przymiotno kanadyjskie, rzodkiew świrzepa czy rdesty.
Herbicydy na dobry start
Program wiosennego odchwaszczania rzepaku ozimego jest niestety bardzo ubogi. Składa się na niego zaledwie kilka substancji czynnych stosowanych pojedynczo lub w mieszaninie, zwalczających gatunki dwuliścienne (chlopyralid, pikloram, chlopyralid + pikloram, chlopyralid + halauksyfen metylu) oraz zwalczających gatunki jednoliścienne, tzw. graminicydy (propachizafop, cykloksydym, fluazyfop-p-butylu czy kletodym). Pamiętajmy, że niższe dawki graminicydów zalecane są do zwalczania gatunków jednoliściennych rocznych (miotły zbożowej i samosiewów zbóż), natomiast maksymalne dawki stosuje się do ograniczania gatunków jednoliściennych wieloletnich, tj. perz właściwy. W tabeli 1. zamieszczono wykaz preparatów zalecanych do odchwaszczania plantacji rzepaku ozimego w okresie wiosennym.
Zdecydowanie korzystniej wygląda program do odchwaszczania zbóż ozimych w okresie wiosennym. Zarejestrowanych jest kilka s.cz. do zwalczania tylko chwastów jednoliściennych (fenoksaprop-P etylu, pinoksaden, klodinafop + pinoksaden). Natomiast do eliminacji jedynie chwastów dwuliściennych zarejestrowanych jest najwięcej s.cz. Za przykład mogą posłużyć: fluroksypyr, metsulfuron metylu, amidosulfuron, bensulfuron metylowy + metsulfuron metylowy, halauksyfen metylu + fluroksypyr meptylu, 2,4-D + florasulam, 2,4-D 2-EHE + aminopyralid + florasulam, aminopyralid + florasulam czy fluroksypyr meptylu + chlopyralid + MCPA.
Nieco mniejszą grupę stanowią s.cz. zarejestrowane do zwalczania zarówno chwastów jedno-, jak i dwuliściennych. Za przykład mogą posłużyć takie s.cz. jak: piroksysulam, metsulfuron metylu + tifensulfuron metylu, pinoksaden + piroksysulam, pinoksaden + florasulam, tifensulfuron metylu + tribenuron metylu, florasulam + piroksysulam + aminopyralid czy florasulam + halauksyfen metylu + piroksulam. W tabeli 2. zamieszczono wykaz preparatów zalecanych do odchwaszczania plantacji zbóż ozimych w okresie wiosennym.
Tabela 1. Przykładowe preparaty zalecane do odchwaszczania plantacji rzepaku ozimego w okresie wiosennym
| Substancja czynna | Herbicyd | Zwalczane chwasty | Termin aplikacji |
| Chlopyralid | Auksendy 300 SL, Clap, Clap Forte, Cloe 300 SL, Cliophar 300 SL, Cliophar 600 SL, Clopyralid 300 SL, Effigo, Faworyt 300 SL, Golden Helion 300 SL, Hoder 300 SL, Kak-Piral 300 SL, Lontrel 300 SL, Lontrel 600 SL, Major 300 SL, Songhai 300 SL, Vivendi 300 SL | chaber bławatek, maruna bezwonna, ostrożeń polny, rdesty (plamisty i powojowy), psianka czarna, rumian polny, rumianek pospolity | początek ruszenia wegetacji wiosennej do fazy pąków kwiatowych zamkniętych w liściach (BBCH 20-50) |
| Chlopyralid + pikloram | Chaco, Curlew 334 SL, Galera 334 SL, Kratos A, Obelix 334 SL | chaber bławatek, maruna bezwonna, mlecz polny, ostrożeń polny, psianka czarna, przytulia czepna, rumianek pospolity, żółtlica drobnokwiatowa | |
| Barka 334 SL, Cyklop 334 SL, Gala 334 SL | chaber bławatek, dymnica pospolita, komosa biała, maruna bezwonna, mlecz polny, ostrożeń polny, przytulia czepna, rdestówka powojowata, rumian polny | wiosną po ruszeniu wegetacji, od fazy 9 liści do fazy widocznego 1. międzywęźla (BBCH 19-31) | |
| Pikloram | Pikas 300 SL, Raldico 300 SL, Zorro 300 SL | chaber bławatek, maruna bezwonna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity | wiosną po ruszeniu wegetacji, od początku wydłużania pędu głównego do początku fazy pąkowania (pąki kwiatowe zamknięte w liściach) (BBCH 30-50) |
| Chlopyralid + halauksyfen metylu | Korvetto | bodziszek drobny, chaber bławatek, jasnota purpurowa, mak polny, mak wątpliwy, maruna bezwonna, przytulia czepna | |
| Propachizafop | Agaton 100 EC, Agenor 100 EC, Agil-S 100 EC, Bosiak 100 EC*, Profop 100 EC, Vima-Propachizafop, Zetrola 100 EC | chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, palusznik krwawy, perz właściwy, samosiewy zbóż, włośnica sina, włośnica zielona, życica trwała | wiosną, nie później niż do początku fazy wydłużania pędu, braku międzywęźli (rozeta) (BBCH 20-30) |
| Cykloksydym | Focus Ultra 100 EC | chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, palusznik krwawy, proso, stokłosa płonna, samosiewy zbóż, stokłosa polna, wiechlina zwyczajna, włośnica zielona, włośnica ber, wyczyniec polny, życica wielokwiatowa, życica trwała | wiosną, nie później niż do fazy wydłużania się pędu głównego (BBCH 20-32) |
| Fluazyfop-P butylu | Akapit 125 EC | chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, palusznik krwawy, perz właściwy, samosiewy zbóż, wiechlina zwyczajna, włośnica sina, włośnica zielona, wyczyniec polny, życica trwała | wiosną po ruszeniu wegetacji, do fazy 5. międzywęźla (BBCH 20-35) |
| Balatella Forte 150 EC, Fortune, Foster Forte 150 EC, Frequent, Fusilade Forte 150 EC, Privium 125 EC, Trivko | owies głuchy, chwastnica jednostronna, samosiewy zbóż, miotła zbożowa, wyczyniec polny, perz właściwy | wiosną po ruszeniu wegetacji, nie później niż do fazy wytworzenia pąków kwiatowych, ale przed ich rozwinięciem (BBCH 20-50) | |
| Kletodym | Brixton | chwastnica jednostronna, samosiewy zbóż, wiechlina roczna, wyczyniec polny, życica trwała | wiosną po ruszeniu wegetacji, do końca fazy formowania pędów bocznych, widocznych jest 6 pędów bocznych (BBCH 20-26) |
| Cegorian Extra 120 EC, Centurion Plus 120 EC, GramiGuard, Select Super 120 EC, V-Dim 240 EC, VextaDim 240 EC | chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, perz właściwy, samosiewy zbóż, życica wielokwiatowa | wiosną, nie później niż do początku wybijania w pędy kwiatowe (BBCH 20-30) | |
| Kleo 240 EC, Logik 240 EC | miotła zbożowa, owies głuchy, wyczyniec polny, chwastnica jednostronna, samosiewy zbóż | wiosną, nie później niż do momentu, gdy widoczne jest 1. międzywęźle (BBCH 20-31) |
* termin dopuszczenia do stosowania 30.09.2022
Tabela 2. Przykładowe preparaty zalecane do odchwaszczania plantacji zbóż ozimych w okresie wiosennym
| Substancja czynna | Herbicyd | Zwalczane chwasty | Termin aplikacji | Zboża ozime |
| Fenoksaprop-P etylu | Fenoxinn 110 EC, Herbos 110 EC, Monarchi 110 EC | wyczyniec polny, miotła zbożowa* | od początku ruszenia wegetacji wiosennej do fazy 1. kolanka (BBCH 20-31) | pszenica, jęczmień, pszenżyto |
| Klodinafop + pinoksaden | Traxos 50 EC | miotła zbożowa, wyczyniec polny | pszenica, pszenżyto, żyto | |
| Pinoksaden | Axel-R 50 EC, Pinoxy 50 EC | od początku ruszenia wegetacji wiosennej aż do fazy pojawienia się liścia flagowego (BBCH 20-37) | pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto | |
| Bensulfuron metylowy + metsulfuron metylowy | Loop, Xanadu | fiołek polny, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, rdestówka powojowata, tasznik pospolity | po ruszeniu wegetacji wiosennej do fazy końca strzelania w źdźbło, w pełni wykształcony liść flagowy (BBCH 20-39) | |
| Halauksyfen metylu + fluroksypyr meptylu | Pixxaro | dymnica pospolita, jasnota purpurowa, bodziszek drobny, bodziszek porozcinany, przytulia czepna, chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, mak polny, tasznik pospolity | po ruszeniu wegetacji wiosennej do końca fazy nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego (BBCH 20-45) | |
| Fluroksypyr | Starane 333 EC | bieluń dziędzierzawa, gwiazdnica pospolita, koniczyna biała, niezapominajka polna, przytulia czepna, poziewnik szorstki, rdest powojowy, rdest ptasi, szczawie | po ruszeniu wegetacji wiosennej od początku fazy krzewienia do fazy 2. kolanka (BBCH 21-32) | pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto |
| 2,4-D + florasulam | Diablo 306 SL, Mustang 306 SE | chaber bławatek, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, przytulia czepna, psianka czarna, rdesty (kolankowy, powojowy), rumian polny, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne | ||
| 2,4-D 2-EHE + aminopyralid + florasulam | Kantor Forte 195 SE, Mustang Forte 195 SE | chaber bławatek, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa przed kwitnieniem, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rdest powojowy, rumian polny, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne | pszenica, pszenżyto, żyto | |
| Aminopyralid + florasulam | Dragon NT 450 WG | chaber bławatek, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rdestówka powojowata, samosiewy rzepaku, stulicha psia, tasznik pospolity, tobołki polne | ||
| Metsulfuron metylu | Coma 20 WG, Winnetou 20 WG | fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, rdest plamisty, rumian polny, tasznik pospolity | od momentu ruszenia wegetacji wiosennej do fazy 3. kolanka (BBCH 21-33) | pszenica, pszenżyto |
| Fluroksypyr meptylu + chlopyralid + MCPA | Kinvara | chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, komosa biała, maruna bezwonna, mniszek lekarski, ostrożeń polny, powój polny, przetacznik polny, przytulia czepna, rdest plamisty, rdestówka powojowata, rumianek pospolity, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity | po ruszeniu wegetacji wiosennej (od 4. rozkrzewienia) do fazy końca strzelania w źdźbło, w pełni wykształcony liść flagowy (BBCH 24-39) | pszenica, pszenżyto, żyto |
| Amidosulfuron | Faraon 75 WG, Grodyl 75 WG | gwiazdnica pospolita, kurzyślad polny, maruna bezwonna, poziewnik szorstki, przytulia czepna, rdest powojowaty, rumian polny, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa | od początku ruszenia wegetacji wiosennej (pełnia krzewienia) do fazy 2. kolanka (BBCH 25-32) | pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto |
| Metsulfuron metylu + tifensulfuron metylu | Concert SX 44 SG, Toto 75 SG | miotła zbożowa, fiołek polny, fiołek trójbarwny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, mak polny, przytulia czepna, rumianek pospolity, tasznik pospolity | wiosną po ruszeniu wegetacji do fazy końca krzewienia (BBCH 20-29) | pszenica, pszenżyto, żyto |
| Pinoksaden + piroksysulam | Avoxa 50 EC | miotła zbożowa, wyczyniec polny, życice (trwała, wielokwiatowa), stokłosa płonna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, jasnota purpurowa, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, rumianek pospolity, tasznik pospolity | od momentu ruszenia wegetacji wiosennej do fazy 2. kolanka (BBCH 20-32) | |
| Pinoksaden + florasulam | Axial Komplett, Axial One 50 EC | miotła zbożowa, owies głuchy, wyczyniec polny, chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, przytulia czepna, rdest ptasi, rumianek pospolity, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne | pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto | |
| Tifensulfuron metylu + tribenuron metylu | Hadden 550 WG, Nautius WG, Pygmee 550 WG | miotła zbożowa, bodziszek drobny, chaber bławatek, fiołek polny, przytulia czepna, jasnota różowa, maruna bezwonna, mak polny, gwiazdnica pospolita, przetaczniki (bluszczykowy, perski), niezapominajka polna, tasznik pospolity | po ruszeniu wegetacji wiosennej do fazy końca strzelania w źdźbło, w pełni wykształcony liść flagowy (BBCH 20-39) | pszenica, pszenżyto |
| Piroksysulam | Nomad 75 WG | miotła zbożowa, wyczyniec polny, życica trwała, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, przetacznik bluszczykowy, przetacznik perski, rumian polny, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity | wiosną po ruszeniu wegetacji od fazy początku krzewienia do fazy 1. kolanka (BBCH 21-31) | pszenica, pszenżyto, żyto |
| Florasulam + piroksysulam + aminopyralid | Lancet Plus 125 WG | miotła zbożowa, chaber bławatek, dymnica pospolita, fiołki (polny, trójbarwny), gwiazdnica pospolita, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, maruna nadmorska, niezapominajka polna, poziewnik szorstki, przetaczniki (polny, perski), przytulia czepna, rdest powojowy, rumian polny, rumianek pospolity, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne | po ruszeniu wegetacji wiosennej od fazy początku krzewienia do fazy 1. kolanka (BBCH 21-31) | |
| Florasulam + halauksyfen metylu + piroksulam | Rexade | miotła zbożowa, owies głuchy, dymnica pospolita, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, niezapominajka polna, rumian polny, przetacznik perski, przytulia czepna, rdest kolankowy, rdestówka powojowata, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne | od momentu ruszenia wegetacji wiosennej do fazy 2. kolanka (BBCH 21-32) |
** gatunek średnio wrażliwy
Tekst: dr inż. Tomasz R. Sekutowski, IUNG – PIB w Puławach, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu
Zdjęcia: Katarzyna Szulc