Prawidłowa technologia ochrony ziemniaka przed zarazą

Skuteczność prowadzonej ochrony przeciwko zarazie ziemniaka w dużej mierze zależna jest od terminu wykonania pierwszego zabiegu i kolejnych, wyboru odpowiedniego fungicydu uwzględniającego tempo rozwoju roślin i nasilenie choroby. Innymi czynnikami, mającymi również duże znaczenie, są właściwe warunki klimatyczne podczas przeprowadzania zabiegu oraz kilka godzin po jego wykonaniu.

W integrowanej ochronie roślin do zwalczania chorób zalecane są metody agrotechniczne, hodowlane oraz chemiczne. Zarazę ziemniaka możemy skutecznie ograniczać, stosując przede wszystkim cykliczne zabiegi ochronne jednym z zarejestrowanych fungicydów (tab. 1.). Pozostałe metody natomiast wspomagają zastosowanie ochrony z użyciem środków ochrony roślin. Jest to niezbędne działanie ze względu na:

• liczne źródła materiału infekcyjnego – porażone bulwy sadzeniaków, sterty odpadowe, rośliny wolno rosnące, niechronione plantacje i oospory),
• agresywność sprawcy choroby – powstawanie nowych klonów na skutek płciowego sposobu rozmnażania,
• ilość produkowanego materiału infekcyjnego - dookoła 1 plamy nekrotycznej na zarodnikującej powierzchni może powstać 250 tysięcy zarodników konidialnych – fot. 1.

Nowoczesna ochrona plantacji ziemniaka to połączenie w jedną całość trzech kolejnych etapów dostosowanych do tempa rozwoju roślin w trakcie wegetacji, warunków pogodowych oraz właściwości zastosowanych fungicydów (tab. 2.).

I Etap – Ochrona do pełnego rozwoju łodygi

Etap I – obejmuje okres od posadzenia do pełnego rozwoju łodygi.

Głównym zadaniem w tym czasie jest eliminacja źródeł infekcji oraz zabezpieczenie rozwijających się roślin. Pierwsze zabiegi profilaktyczne zaleca się wykonywać, kiedy rośliny wejdą w fazę zwierania się w międzyrzędziach (BBCH 20-25) i zacznie się wytwarzać mikroklimat sprzyjający infekowaniu roślin (wzrost wilgotności powietrza i temperatury). Odkąd stwierdzono, że porażone bulwy są jednym z głównych źródeł infekcji (wystarczy 1 porażona bulwa na kilometr kwadratowy, aby mogło dojść do infekcji), oraz od momentu, kiedy zaczęły napływać coraz częstsze doniesienia o infekcji z oospor – pierwszy zabieg profilaktyczny zaleca się wykonać, kiedy rośliny wejdą w fazę rozety (BBCH 12-15) – fot. 2. 

Zabieg ten możemy wykonać jednym z fungicydów o działaniu powierzchniowym (kontaktowym), do których należą np.: amisulbrom, folpet, fluazinam, cyjazofamid. Kolejne zabiegi przeprowadzamy, dostosowując rodzaj fungicydu ze względu na jego mobilność (powierzchniowy, wgłębny, systemiczny) lub w zależności od zagrożenia infekcją i warunków atmosferycznych. Etap ten charakteryzuje się intensywnym rozwojem części nadziemnej, dlatego w celu skutecznego zabezpieczenia rozwijających się roślin i jednocześnie dla zmniejszenia ilości zastosowanych zabiegów korzystniej jest zastosować fungicydy o działaniu wgłębnym lub systemicznym, np.: mandipropamid, propamokarb-HCl + fluopikolid, oksatiapiprolina. 

Przy stosowaniu fungicydów powierzchniowych bezpieczne odstępy pomiędzy zabiegami to 7 do 10 dni. W przypadku wystąpienia korzystnych do rozwoju choroby warunków odstęp między zabiegami należy skrócić do 5-7 dni. Przy stosowaniu fungicydów wgłębnych wskazane jest stosowanie podobnych okresów pomiędzy kolejnymi zabiegami, jak w przypadku fungicydów powierzchniowych. Stosując fungicydy systemiczne, ze względu na ich wydłużone działanie oraz możliwość pełnego przemieszczania się w roślinie, zabiegi możemy wykonywać co 10-14 dni, a w warunkach korzystnych do rozwoju choroby odstępy wskazane jest skrócić do 10 dni.

Etap II ochrony do końca kwitnienia 

Etap II ochrony obejmuje dalszy rozwój łanu – od fazy zawiązywania bulw i pąków kwiatowych do końca kwitnienia. Zadaniem ochrony w tym czasie jest dalsza eliminacja źródeł materiału infekcyjnego, zabezpieczanie rozwijającej się części nadziemnej roślin ziemniaka oraz zawiązujących się bulw. Zwierające się w rzędach i międzyrzędziach rośliny tworzą zwarty, gęsty łan, gdzie środki o działaniu powierzchniowym (niemające możliwości przemieszczania się) nie będą mogły zabezpieczyć w pełni całej rośliny, dlatego wskazane jest wykorzystanie fungicydów o działaniu wgłębnym i systemicznym, takich jak np. mandipropamid, cymoksanil, dimetomorf, propamokarb-HCl + fluopikolid lub cymoksanil, oksatiapiprolina. Ważnym elementem ochrony na tym etapie jest zabezpieczenie zawiązujących się bulw. Zarodniki konidialne mogą w korzystnych warunkach przetrwać w glebie od kilku do kilkudziesięciu dni, stanowiąc realne źródło infekcji dla młodych bulw, dlatego warto zastosować fungicydy mające właściwości antysporulacyjne. Według ocen Euroblight do takich substancji możemy zaliczyć: amisulbrom, cyjazofamid, ametoktradynę, fluopikolid, oksatiapiprolinę. Ilość zabiegów będzie uzależniona od nasilenia choroby, warunków atmosferycznych oraz zastosowanego fungicydu.

Ostatni – III etap ochrony

Etap III obejmuje tworzenie jagód, zamieranie naci i dojrzewanie bulw. Głównym zadaniem ochrony w tym czasie jest ograniczenie zniszczenia powierzchni asymilacyjnej roślin poniżej poziomu krytycznego (degradacja powierzchni asymilacyjnej powyżej 60 proc. zatrzymuje możliwość gromadzenia plonu) oraz ochrona bulw. Na tym etapie możemy wykorzystać wszystkie rodzaje fungicydów (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne), pamiętając jednak o zabezpieczaniu bulw. Dlatego sięga się po fungicydy mające właściwości antysporulacyjne lub wyniszczające (fluopikolid, dimetomorf, cyjazofamid, amisulbrom, ametoktradyna). Ostatnim zabiegiem ochronnych przeciwko zarazie ziemniaka jest desykacja naci. W latach o wysokiej presji choroby wskazane jest dodanie do zabiegu desykacji jednego z fungicydów, aby zwiększyć stopień zabezpieczenia bulw.

Tabela 1. Fungicydy zarejestrowane do zwalczania zarazy ziemniaka (wg MRiRW, maj 2022, FRAC 2021)

Tabela 3. Warunki klimatyczne podczas stosowania środków ochrony roślin (wg IOR-PIB, Kodeks dobrej praktyki ochrony roślin)

Tabela 2. Schemat prowadzenia ochrony na plantacji ziemniaka (oprac. J. Osowski)

Skala BBCH Ochrona: etapy, zadania, fungicydy
	11-39	41-69	71-99
Etapy ochrony	I – wczesny rozwój łanu, od wschodów do pełnego rozwoju łodygi	II – rozwój łanu od fazy zawiązywania bulw do końca kwitnienia	III – tworzenie jagód, zamieranie naci, dojrzewanie bulw
Zadania ochrony	Zabezpieczenie źródeł infekcji i ochrona rozwijających się roślin	Eliminacja źródeł infekcji, zabezpieczenie nowych przyrostów, ochrona zawiązujących się bulw	Obniżanie poziomu infekcji, ochrona bulw
Zalecane grupy fungicydów	W zależności od warunków pogodowych stosować fungicydy o działaniu powierzchniowym, wgłębnym lub systemicznym, mające właściwości antysporulacyjne lub niszczące zarodniki. Dla pełniejszego zabezpieczenia roślin oraz ograniczenia możliwości infekcji wskazane jest zastosowanie fungicydów systemicznych lub wgłębnych	Stosować fungicydy w zależności od warunków pogody i presji choroby. Wskazane są fungicydy wgłębne i systemiczne. Dla uniknięcia możliwości spadku skuteczności zalecane jest stosowanie fungicydów z różnych grup chemicznych	Fungicydy o działaniu powierzchniowym, wgłębnym lub systemicznym mające właściwości antysporulacyjne lub niszczenia zarodników
Przykładowe substancje czynne	cyjazofamid, amisulbrom, fluazynam, fluopikolid, oksatiapiprolina, mandipropamid	propamokarb-HCl, fluopikolid, oksatiapiprolina, mandipropamid, cymoksanil, dimetomorf, cyjazofamid, ametoktradyna	cyjazofamid, fluazynam, amisulbrom, ametoktradyna, mandipropamid, fluopikolid

Tekst i zdjęcia: dr inż. Jerzy Osowski, IHAR – PIB Radzików, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka