Ograniczony lub całkowity brak skuteczności działania herbicydów generuje w gospodarstwie wiele problemów. Podpowiadamy, jak dobrać odpowiednią strategię odchwaszczania i przeciwdziałać odporności chwastów.

Straty ekonomiczne oraz ekologiczne to najistotniejsze problemy wynikające z braku skuteczności działania herbicydów. Związane są z nieracjonalnym stosowaniem preparatów i coraz częściej obserwowanym zjawiskiem – pojawianiem się na plantacji chwastów odpornych. Systematyczna aplikacja tego samego herbicydu lub herbicydów z tej samej grupy chemicznej przez kilka lat z rzędu w odniesieniu do konkretnego gatunku czy gatunków chwastów, z jednoczesnym zaniechaniem wykonywania innych metod ochrony (np. mechanicznych), coraz częściej prowadzi do powstawania silnej presji selekcyjnej. Skutkuje to mutacjami, czego wynikiem jest powstawanie w końcowym etapie biotypu odpornego. 

Może zabrzmi to dziwnie, ale pod pewnymi względami jest to zjawisko pożądane. Pozwala różnym gatunkom przetrwać i przystosować się do zmieniających się warunków w agrofitocenozie, wywołanych np. stresem herbicydowym. Z drugiej jednak strony dla plantatora jest to zjawisko negatywne, gdyż stanowi dla niego istotny problem w zapewnieniu roślinie uprawnej optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju, a co za tym idzie do uzyskania zadowalającego plonu oraz wymiernych korzyści ekonomicznych. 

Odporność chwastów – przeciwdziałanie

Plantator posiada tak naprawdę bardzo wiele możliwości ograniczenia występowania chwastów jedno-, jak i dwuliściennych, a tym samym wystąpienia ryzyka wytworzenia się i rozprzestrzenienia form odpornych.

Jeżeli plantator w gospodarstwie walczy z chwastami chemicznie, to musi pamiętać bezwzględnie o jednej bardzo ważnej zasadzie, a mianowicie o stosowaniu herbicydów z różnych grup chemicznych, o odmiennym mechanizmie działania. Wprowadzenie rotacji herbicydów (o różnym mechanizmie działania) nie tylko znacznie opóźni pojawianie się form odpornych, ale także pomoże w doborze odpowiedniej s.cz. herbicydu do zwalczania form, które odporność na herbicydy zdążyły już nabyć. Przy stosowaniu rotacji herbicydów powinno się uwzględnić wykorzystanie s.cz. z różnych grup chemicznych, co do których istnieje minimalne ryzyko wystąpienia odporności w odniesieniu do konkretnego gatunku chwastów czy chwastów z tej samej rodziny botanicznej. 

Istotne jest, aby stosować zarówno gotowe herbicydy handlowe, zawierające w swoim składzie dwie lub więcej s.cz., jak również mieszaniny zbiornikowe herbicydów o różnych mechanizmach działania. Jeżeli to możliwe, powinno się stosować herbicydy w okresie największej wrażliwości poszczególnych gatunków chwastów, czyli w fazie 1-4 liści właściwych.

Eliminacja chwastów

Jeżeli na plantacji np. pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego, żyta czy jęczmienia ozimego występują zarówno gatunki jednoliścienne, jak i dwuliścienne roczne, to już w momencie ruszenia wegetacji wiosennej aż do fazy pełni krzewienia możemy zastosować chlorotoluron. Substancja ograniczy nam występowanie kilku groźnych gatunków chwastów, tj. miotły zbożowej, wyczyńca polnego, chabra bławatka, gwiazdnicy pospolitej, jasnoty różowej, komosy białej, rumianu polnego, tasznika pospolitego czy tobołków polnych.

Aby zwiększyć spektrum działania (w odniesieniu do chwastów dwuliściennych) na plantacji pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego czy żyta, w momencie ruszenia wegetacji aż do fazy końca krzewienia możemy zastosować mieszankę (gotową lub zbiornikową) dwóch s.cz., tj. jodosulfuron metylosodowy + 2,4-D. Ta dwuskładnikowa mieszanka skutecznie ograniczy występowanie takich gatunków jak: miotła zbożowa, bodziszek drobny, chaber bławatek, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnoty, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, rumian polny, przytulia czepna, przetaczniki, rdesty, samosiewy rzepaku, sporek polny, stulicha psia, tasznik pospolity czy tobołki polne.

Bardzo istotną sprawą jest również możliwość stosowania s.cz. herbicydów w szerokim przedziale czasowym. Najlepszym rozwiązaniem byłoby mieć możliwość zastosowania s.cz. herbicydów od fazy początku krzewienia aż do np. 1.-3. kolanka czy nawet do fazy strzelania w źdźbło.

Gotowe mieszaniny herbicydów

Poniżej kilka przykładów takich rozwiązań, które można bez problemu wykorzystać na plantacji pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta.

Gotowa mieszanina trzech s.cz., florasulam + aminopyralid + piroksysulam skutecznie eliminuje m.in. chabra bławatka, dymnicę pospolitą, fiołka polnego, gwiazdnicę pospolitą, komosę białą, mak polny, miotłę zbożową, marunę bezwonną, niezapominajkę polną, przetaczniki, przytulię czepną, rdest powojowy, tobołki polne oraz samosiewy rzepaku i miotłę zbożową. Stosujemy ją do fazy 1. kolanka zbóż (BBCH 21-31) na chwasty, w trakcie ich intensywnego wzrostu.

Inne rozwiązanie to mieszanina dwóch s.cz., tj. pinoksaden + piroksulam, która skutecznie eliminuje z łanu zarówno gatunki jednoliścienne (miotła zbożowa, stokłosa płonna, wyczyniec polny, życia trwała i wielokwiatowa), jak i dwuliścienne (fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, maruna bezwonna, rumianek pospolity, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, tasznik pospolity). 

Kolejna propozycja to również mieszanina dwóch gotowych s.cz., tj. pinoksaden + florasulam, która bardzo dobrze ogranicza występowanie nieco mniejszej liczy gatunków chwastów (miotła zbożowa, owies głuchy, wyczyniec polny, chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, mak polny, maruna bezwonna, rumianek pospolity, niezapominajka polna, przytulia czepna, rdest ptasi, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne). Niewątpliwą „zaletą” jest możliwość zastosowania jej również w jęczmieniu ozimym.

Następna oferta handlowa to mieszanina trzech s.cz., tj. florasulam + halauksyfen metylu + piroksysulam, którą można stosować w pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym oraz życie aż do fazy 2. (3.) kolanka. Dzięki zastosowaniu tej mieszaniny możemy pozbyć się z plantacji miotły zbożowej, owsa głuchego, gwiazdnicy pospolitej, jasnoty purpurowej, komosy białej, maruny bezwonnej, rumianu polnego, przetacznika perskiego, przytulii czepnej, rdestu kolankowatego, rdestówki powojowatej, samosiewów rzepaku, tasznika pospolitego i tobołków polnych. 

Na koniec przykład gotowej handlowej mieszaniny, dwóch s.cz., tj. tifensulfuron + tribenuron, którą można aplikować w pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym oraz życie aż do fazy strzelania w źdźbło (początek pojawienia się liścia flagowego). Spektrum zwalczanych chwastów nie jest może imponujące (miotła zbożowa, bodziszek drobny, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, mak polny, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, ale tylko do fazy 5 okółków, rumian polny i tasznik pospolity), lecz niewątpliwą zaletą tej mieszaniny jest możliwość bardzo późnej aplikacji, połączonej z wysoką selektywnością i zadowalającą skutecznością działania.

dr Tomasz Sekutowski

 IUNG – PIB Puławy