Nawożenie zbóż i rzepaku w czasie zimy nie do przecenienia

W okresie zimy czy przedwiośnia, przy sprzyjających warunkach atmosferycznych, można zaopatrzyć rośliny ozime w niezbędne w tym czasie składniki pokarmowe, takie jak magnez, siarka, fosfor czy potas.

Zima jest korzystną porą roku dla nawożenia ze względu na większą dostępność wody glebowej, umożliwiającą zwiększenie pobierania składników nawozowych przez rośliny. Poza tym dostarczane w tym czasie magnez, siarka, fosfor, potas wpływają na zwiększenie tolerancji roślin na występujące stresy, takie jak ataki ze strony patogenów czy niekorzystne warunki środowiskowe związane przede wszystkim z niskimi temperaturami czy przemarzaniem roślin.

Magnez w okresie zimy

Ważnym składnikiem nawozowym stabilizującym plon zbóż ozimych i rzepaku jest magnez. Zboża, mimo że potrzebują niewielkich ilości magnezu, są szczególnie wrażliwe na niedobory tego składnika pokarmowego. Magnez wykorzystywany jest do budowy związków organicznych i tkanek roślinnych. Poprawia także odporność roślin na patogeny, utrudniając ich przenikanie przez ściany komórkowe. Prawidłowe zaopatrzenie ozimin w magnez jest szczególnie ważne w okresach ich obniżonej odporności na niesprzyjające warunki środowiskowe. Zwiększa również ich tolerancję na działanie niskich temperatur, co jest szczególnie ważne w okresie zimowym.

Magnez dla lepszego ukorzenienia roślin

Magnez spełnia także ważną funkcję w gospodarce fosforowej, gdyż sprzyja pobieraniu fosforu przez rośliny oraz jego włączaniu w związki wysokoenergetyczne, fosfolipidy czy kwasy nukleinowe. Pierwiastek ten wpływa również na gospodarkę wodną, odgrywając istotną rolę w rozwoju systemu korzeniowego, przez co pośrednio zwiększa dostępność wody i jej efektywne wykorzystanie przez rośliny. Magnez można stosować w postaci nawozów magnezowych bądź też w przypadku gleb kwaśnych w formie nawozów wapniowo-magnezowych, które poza poprawą zasobności gleby w magnez optymalizują jej odczyn.

Siarka w nawożeniu ozimin

Ważnym składnikiem pokarmowym dla zbóż ozimych, a szczególnie dla rzepaku ozimego, jest siarka. Zboża pobierają nieco mniejsze ilości siarki niż fosforu, podczas gdy rzepak przyswaja więcej siarki niż fosforu. Siarka spełnia w roślinie funkcję strukturalną, stanowiąc składnik aminokwasów, białek i tłuszczów oraz funkcję metaboliczną, między innymi uczestnicząc w syntezie kwasów tłuszczowych i metabolizmie tłuszczów. Przyjmuje się, że ponad 90% całkowitej ilości siarki obecnej w roślinach występuje w postaci aminokwasów. Pierwiastek ten sprzyja lepszemu wykorzystaniu fosforu z nawozów mineralnych oraz korzystnie wpływa na optymalną zawartość potasu w roślinach.

Siarka poprawia odporność roślin

Niezwykle ważna rola siarki, szczególnie w okresie zimowej i wiosennej wegetacji roślin, związana jest z jej wpływem na zwiększanie ich odporności na różnego rodzaju sytuacje stresowe. Pierwiastek ten odpowiada między innymi za syntezę lignin, które stanowią główny składnik budulcowy ściany komórkowej. Przyjmuje się, że im ściana komórkowa w większym stopniu wysycona jest ligniną, tym rośliny charakteryzują się większą odpornością na działanie patogenów. W obecności patogenów rośliny optymalnie odżywione siarką uruchamiają mechanizm polegający na zwiększeniu naturalnej odporności. Związki zawierające siarkę, takie jak cysteina, siarkowodór, glutation, sulfolipidy czy glukozynolany, zwiększają naturalną odporność roślin na stresy wywołane przez patogeny, jak również niekorzystne czynniki środowiskowe, np. niskie temperatury.

Korzystne działanie siarki zwiększające tolerancję roślin na działanie patogenów wynika również z uwalniania siarkowodoru przez rzepak, który działa toksycznie na atakujące roślinę grzyby. Z kolei produkowane przez rzepak glukozynolany są prekursorami toksyn wytwarzanych przez rośliny przed lub po ataku chorób lub szkodników. W sytuacji uszkodzenia komórek glukozynolany ulegają przemianom do związków działających toksycznie lub odstraszająco na atakującego patogena. Innym związkiem zawierającym siarkę i zwiększającym odporność roślin na działanie patogenów jest glutation, który podczas ataku patogenów grzybowych jest gwałtownie gromadzony w komórkach otaczających zaatakowane miejsce.

Fosfor i potas a niskie temperatury

Nawożenie fosforem i potasem w okresie zimowym czy wczesnowiosennym jest bardzo ważne, gdyż zabezpiecza rośliny ozime w odpowiednie zawartości tych makroskładników w początkowym okresie ich wiosennej wegetacji. Pierwiastki te odgrywają kluczową rolę w początkowych fazach wzrostu roślin ozimych. Fosfor wpływa na zwiększenie tolerancji na niekorzystne warunki glebowo-klimatyczne oraz patogeny. Zwiększa odporność roślin (szczególnie pszenicy ozimej) na niskie temperatury, co jest związane z prawidłowym ich ukorzenieniem się oraz poprawą wzrostu odmian ozimych w okresie wiosennym. Wpływa również na większą tolerancję roślin ozimych na niedobory wody.

Z kolei potas zwiększa odporność na niskie temperatury i wymarzanie roślin ozimych, co jest ściśle związane z gospodarką azotową i węglowodanową. Ważną funkcją potasu jest poprawa odporności roślin na stres poprzez zwiększanie wytwarzania grubszych błon komórkowych, które radykalnie zmniejszają ryzyko porażenia przez patogeny.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, 

prof. Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie