Nawożenie pod zboża jare – ile wnoszą nawozy naturalne?
Zboża jare wymagają odpowiedniego nawożenia fosforem, potasem i magnezem. Ważnym ich źródłem mogą być nawozy naturalne. Wyjaśniamy, jakie ilości składników wnoszą obornik, gnojowica czy gnojówka.
Ważnym źródłem składników nawozowych dla roślin mogą być nawozy naturalne, takie jak obornik, gnojowica czy gnojówka. Dostarczają one nie tylko składników pokarmowych, ale są również cennym źródłem materii organicznej stanowiącej substrat do tworzenia próchnicy glebowej. W porównaniu do nawozów mineralnych ich działanie jest wolniejsze ze względu na konieczność mineralizacji związków organicznych, stanowiących źródło składników pokarmowych. Proces ten uzależniony jest od składu granulometrycznego gleby, jej temperatury oraz wilgotności, jak również od rodzaju i dawki zastosowanego nawozu naturalnego.
Obornik
W oborniku średnia zawartość azotu wynosi 0,54 proc., fosforu 0,15 proc., potasu 0,61 proc., magnezu 0,10 proc. Największą zasobnością w azot i potas charakteryzuje się obornik owczy, zaś najmniej fosforu zawiera obornik koński. W warunkach glebowo-klimatycznych Polski w pierwszym roku po zastosowaniu nawozu wykorzystanie fosforu wynosi 20-25 proc., a potasu 30 proc. Optymalna dawka obornika pod zboża kształtuje się na poziomie 20-25 t/ha. Nawóz ten można zastosować w okresie jesiennym.
Gnojowica i gnojówka
Zawartość składników pokarmowych w gnojowicy zależy przede wszystkim od gatunku i wieku zwierząt. Więcej jest makroelementów, zwłaszcza potasu, w świeżej masie gnojowicy bydlęcej niż w gnojowicy trzody chlewnej. W gnojowicy bydlęcej średnie zawartości składników pokarmowych kształtują się następująco: azot – 0,31 proc., fosfor – 0,07 proc., potas – 0,27 proc. i magnez – 0,04 proc. Natomiast w gnojowicy trzody chlewnej wielkości te są na poziomie: azot – 0,30 proc., fosfor – 0,05 proc. i potas – 0,14 proc. Jednak w suchej masie większe zawartości azotu i fosforu obecne są w gnojowicy trzody chlewnej niż gnojowicy bydlęcej.
Gnojówka może być źródłem jedynie azotu i potasu dla roślin, gdyż fosforu zawiera ilości śladowe. Średnia zawartość azotu wynosi 0,40 proc., a potasu – 0,66 proc.
Dawka nawozowa
Wielkość zastosowanych dawek nawozowych uzależniona jest od wielkości plonu, jak również zasobności gleby w przyswajalne formy składników nawozowych. W przypadku gleb o co najmniej średniej zasobności w fosfor i potas dawki nawozowe powinny odpowiadać pobraniu składników pokarmowych z plonem roślin. Pszenica jara z plonem 4 t ziarna i odpowiednią ilością słomy wynosi z 1 ha około 48 kg P2O5 i 104 kg K2O. W uprawie pszenicy w płodozmianie ze stosowanym obornikiem dawki składników nawozowych można zmniejszyć o około 10 kg P2O5 i 40 kg K2O. W przypadku jęczmienia jarego przy plonie 4 t ziarna z odpowiednią ilością słomy poziom nawożenia powinien się kształtować na poziomie 44 kg P2O5 i 92 kg K2O.
Obliczając dawki nawozowe dla gleb ubogich w fosfor i potas, do wymagań pokarmowych należy doliczyć różnice bilansowe, które zwiększają zasobność gleby. Dla pszenicy jarej wynoszą one 40-60 kg P2O5 i 30-50 kg K2O na ha. Biorąc to pod uwagę, pszenica jara na takich glebach przy zakładanym plonie 4 t ziarna potrzebuje 90-108 kg P2O5 i 135-155 kg K2O. Z kolei przy uprawie jęczmienia jarego na glebach o niskiej zasobności w te składniki pokarmowe dawki stosowanego fosforu i potasu należy zwiększyć odpowiednio o 40-60 kg P2O5 i 40 kg K2O na ha.
Składniki pokarmowe mogą być stosowane w nawozach mineralnych w okresie jesiennym przed orką zimową, względnie na wiosnę przed zabiegami przygotowującymi glebę do siewu roślin w nawozach mineralnych. W przypadku nawozów naturalnych należy pamiętać o zachowaniu obowiązujących terminów ich stosowania.
Fosfor do uzupełnienia
Zboża należą do roślin charakteryzujących się czasowym zapotrzebowaniem na fosfor. Składnik ten odgrywa zasadniczą rolę w początkowym okresie wzrostu roślin, co wiąże się z jego wpływem na lepszy rozwój systemu korzeniowego, zwiększając tym samym pobieranie wody i składników mineralnych. W fazie dojrzewania roślin dochodzi do transportu fosforu z organów wegetatywnych do ziarna. W konsekwencji ziarno zbóż akumuluje do 70 proc. całkowitej puli fosforu pobranego podczas całego sezonu wegetacyjnego.
W uprawie zbóż, jako źródła fosforu i potasu, można stosować pojedyncze nawozy fosforowe i potasowe lub też nawozy wieloskładnikowe o proporcji składników nawozowych dostosowanych do wymagań roślin zbożowych.
Potas wzmacnia tkanki
Zboża potrzebują potasu przez cały okres wegetacji, jednak największe zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy przypada na fazę wzrostu wegetatywnego. Potas w roślinie reguluje gospodarkę wodną, wpływając na turgor komórek i wiązek przewodzących, oraz uczestniczy w procesie otwierania i zamykania aparatów szparkowych, zapobiegając nadmiernemu wyparowywaniu wody z roślin. Zwiększa odporność roślin na stresy biotyczne i abiotyczne, a wpływając na lepszy rozwój tkanek mechanicznych, zwiększa odporność zbóż na wyleganie.
Magnez stabilizuje Plon
Ważnym składnikiem nawozowym stabilizującym plon zbóż jest magnez. Rośliny te, mimo że potrzebują niewielkich ilości magnezu, są szczególnie wrażliwe na jego niedobory. Składnik ten można stosować w postaci nawozów magnezowych bądź też, w przypadku gleb kwaśnych, w formie nawozów wapniowo-magnezowych, które poza poprawą zasobności gleby w magnez optymalizują jej odczyn.
Tekst: dr hab. Marzena S. Brodowska,
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Zdjęcia: Katarzyna Szulc