Jaki nawóz pod rzepak ozimy?

Przedsiewne nawożenie rzepaku ozimego powinno obejmować zwłaszcza aplikację fosforu i potasu, a niekiedy również azotu, magnezu, siarki i mikroelementów, szczególnie boru. Przy aplikacji nawozów wieloskładnikowych należy korzystać z nawozów charakteryzujących się niską zawartością azotu.

Rzepak ozimy to roślina o dużych potrzebach pokarmowych, która w porównaniu do pszenicy pobiera z gleby dwa razy więcej azotu, fosforu i potasu oraz aż pięciokrotnie więcej wapnia. Ważnym makroskładnikiem w uprawie rzepaku jest także siarka, bowiem pierwiastek ten wpływa na plon roślin i jego parametry jakościowe, głównie poprzez korzystne oddziaływanie na gospodarkę azotową roślin. Szczególnie odmiany ulepszone rzepaku wymagają dużych ilości potasu oraz azotu i siarki. Z mikroelementów rzepak ozimy do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebuje znacznych ilości manganu, cynku i boru, jak również dokarmiania pozakorzeniowego miedzią i molibdenem. Z pobranych przez rzepak składników pokarmowych w nasionach akumulują się: ponad połowa pobranego azotu i fosforu oraz duże ilości siarki i magnezu. Natomiast potas, wapń i sód kumulowane są przede wszystkim w słomie roślin.

Jesienne nawożenie rzepaku

W okresie jesiennym rzepak ozimy wykazuje niskie wymagania pokarmowe, które zwiększają się w okresie wiosennej wegetacji roślin. Przedsiewne nawożenie rzepaku ozimego powinno obejmować zwłaszcza aplikację fosforu i potasu, a w przypadku takiej konieczności również azotu, magnezu, siarki i mikroelementów, szczególnie boru.

Przy ustalaniu dawek nawozów fosforowych i potasowych należy brać pod uwagę zarówno potrzeby pokarmowe rzepaku, zakładaną wielkość plonu, jak i zasobność gleby w przyswajalne formy tych makroskładników, pamiętając że wykorzystanie fosforu z nawozów mineralnych wynosi około 30%, a potasu około 80%. Przy ustalaniu nawożenia mineralnego fosforem i potasem należy również wziąć pod uwagę dopływ składników z przyorywanych resztek pożniwnych czy stosowanych nawozów naturalnych.

W uprawie rzepaku ozimego dobrze jest ocenić zasobność gleby już przed siewem przedplonu (najczęściej rośliny zbożowej), co umożliwi poprawę zasobności w składniki pokarmowe poprzez zwiększone nawożenie. Rzepak to roślina o bardzo głębokim systemie korzeniowym, co umożliwia jej pobieranie składników pokarmowych z podglebia, nawet do głębokości 1,5 m. Stąd też celem zwiększonego nawożenia rośliny przedplonowej jest zwiększenie zawartości składników pokarmowych w głębszych warstw gleby.

Dawki nawozów

Dawki fosforu i potasu powinny być tak dobrane, aby po zbiorze przedplonu doprowadzić zasobność gleby przynajmniej do górnego zakresu poziomu średniego, natomiast w przypadku gleb lekkich – do zakresu zasobności na poziomie klasy wysokiej. Przy takiej zasobności gleby, aby uzyskać plon nasion na poziomie 4-5 t/ha, zaleca się nawożenie w granicach 80-110 kg P₂O₅/ha i 140-180 K₂O/ha. 

Przy uprawie rzepaku na glebach o niskiej zasobności w przyswajalne formy fosforu i potasu nawożenie mineralne należy zwiększyć o 25-50% w odniesieniu do potrzeb pokarmowych roślin, przy czym nawożenie potasem można zastosować w dwóch częściach, z czego około 50-75% przedsiewnie, natomiast 50-25% późną jesienią, względnie wczesną wiosną.

W uprawie rzepaku ozimego do przedsiewnego nawożenia poza nawozami pojedynczymi, takimi jak superfosfaty czy sól potasowa, zalecane jest również stosowanie nawozów wieloskładnikowych, które poza fosforem i potasem dostarczają roślinom niezbędnej siarki i magnezu. Przy aplikacji nawozów wieloskładnikowych należy korzystać z nawozów charakteryzujących się niską zawartością azotu.

Optymalne zaopatrzenie rzepaku w fosfor w początkowych fazach rozwojowych jest niezwykle ważne, bowiem pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju systemu korzeniowego roślin. Dodatkowo zwiększa tolerancję roślin na patogeny i niekorzystne warunki glebowo-klimatyczne, w tym niskie temperatury panujące w okresie zimowym. Również odpowiednie zaopatrzenie rzepaku w potas zwiększa jego odporność na niskie temperatury czy wymarzanie w okresie zimowym, co jest ściśle związane z gospodarką azotową i węglowodanową w roślinie.

Nawożenie azotem

Jesienią zalecane jest również zastosowanie niewielkiej ilości azotu, bowiem niedobór tego składnika pokarmowego w okresie jesiennej wegetacji rzepaku może się przyczynić do słabszego rozwoju roślin, a także obniżenia ich mrozoodporności. Przy aplikacji azotu należy jednak zachować szczególną ostrożność, ponieważ zastosowanie zbyt wysokich dawek może prowadzić do osłabienia zimotrwałości roślin, wynikającego między innymi z ich nadmiernego wzrostu. Maksymalna dawka azotu zalecana w okresie jesiennej wegetacji roślin nie powinna być wyższa niż 40 kg N/ha. Niekiedy jednak, na przykład w przypadku przyorania wysokiego ścierniska, można wnieść wyższą dawkę azotu na poziomie 60 kg/ha. Wyższą dawkę tego składnika pokarmowego wolno też zastosować w przypadku przyorywania słomy. Przy uprawie rzepaku ozimego na stanowiskach bardzo dobrych i dobrych można z kolei zrezygnować z jesiennego nawożenia azotowego.

Optymalne odżywienie

Zbilansowane nawożenie przedsiewne rzepaku ozimego warunkuje budowę dobrego fundamentu pod przyszły plon, jak również przygotowuje rośliny do okresu zimowego. Optymalne zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe daje możliwość wytworzenia 8, a najlepiej 10-12 w pełni rozwiniętych liści, grubej szyjki korzeniowej oraz głęboko sięgającego systemu korzeniowego. Tak rozwinięty rzepak ozimy charakteryzuje się dużą odpornością na wymarzanie, a także prawidłowym odżywieniem, co umożliwia mu szybką regenerację roślin po okresie zimowym. Warto pamiętać, że już jesienią dochodzi do wytwarzania zawiązków rozgałęzień – pędów bocznych – i zawiązywania kwiatostanów, począwszy od fazy 8. liścia, co w dużym stopniu warunkuje przyszły plon nasion.

Rzepak ozimy to roślina wymagająca, która do prawidłowego wzrostu i rozwoju poza zbilansowanym nawożeniem wymaga także właściwego umiejscowienia w strukturze zasiewów oraz odpowiednich warunków glebowych i klimatycznych. Rzepak potrzebuje bardzo starannej przedsiewnej uprawy roli. Siew rzepaku ozimego powinien być przeprowadzony płytko i równomiernie, a podczas przygotowywania stanowiska pod jego uprawę nie powinno się zbytnio ugniatać pola. W uprawie rzepaku ozimego bardzo ważną rolę odgrywa również prawidłowy odczyn gleby, warunkujący efektywność wykorzystania składników nawozowych. Zabieg wapnowania zalecany jest w czasie uprawy przedplonu. Na glebach zwięzłych, gliniastych i ilastych preferowane jest stosowanie tlenkowych form wapnia, z kolei na pozostałych glebach aplikacja wapnia w formie węglanowej. W przypadku uprawy rzepaku na glebach ubogich w magnez do wapnowania można też zastosować nawozy wapniowo-magnezowe.

Tekst: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UPL

Zdjęcia: Katarzyna Szulc