Dokarmianie dolistne zbóż
Zboża do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymagają dokarmiania dolistnego mikroelementami, w tym głównie miedzią, cynkiem i manganem. W warunkach niesprzyjających pobieraniu składników pokarmowych przez system korzeniowy potrzebują również uzupełnienia makroelementami – fosforem, potasem czy magnezem.
Kiedy fosfor odgrywa zasadniczą rolę
W okresie wczesnowiosennym, ze względu na niską temperaturę gleby, bardzo często rośliny ozime cierpią na niedobór fosforu, którego pobieranie z gleby w takich warunkach jest znacznie ograniczone. Dlatego też należy wówczas zadbać o dostarczenie roślinom tego składnika pokarmowego drogą pozakorzeniową. Fosfor odgrywa bowiem kluczową rolę w początkowych fazach wzrostu roślin, zapewniając efektywny rozwój systemu korzeniowego, a tym samym zwiększając pobieranie wody i składników mineralnych. Pierwiastek ten poprzez zwiększenie zawartości związków budulcowych – lignin – wpływa korzystnie na tkankę mechaniczną łodyg lub źdźbeł. Zwiększa również tolerancję zbóż na niskie temperatury i niedobór wody oraz patogeny. Maksimum pobierania fosforu przez zboża przypada na okres strzelania w źdźbło i kłoszenia, natomiast okres krytyczny, w którym brak fosforu wpływa na spadek plonowania zbóż, zachodzi w pierwszych tygodniach wzrostu roślin. Dlatego w tym okresie należy dostarczać roślinom ten składnik pokarmowy drogą pozakorzeniową.
Potas dolistnie – dlaczego warto
Dokarmianie dolistne potasem w warunkach niesprzyjających jego pobieraniu z gleby wpływa na poprawę gospodarki wodnej roślin, zwiększając ich tolerancję na suszę wiosenną, co jest niezwykle istotne w przypadku zbóż jarych. Pierwiastek ten dodatkowo reguluje gospodarkę węglowodanową, odpowiada za tworzenie się związków występujących w tkankach mechanicznych roślin, co sprawia, że źdźbła zbóż są grubsze i sztywniejsze, a przez to odporniejsze na wyleganie. Potas, kontrolując przemiany aminokwasów i białek, wpływa na zwiększenie efektywności plonotwórczej azotu mineralnego oraz zmniejsza porażenie roślin przez patogeny. Optymalne zaopatrzenie zbóż w potas, które w dużym stopniu można uzyskać dzięki dolistnej aplikacji tego makroskładnika, zwiększa w ziarnie zawartość białka i glutenu oraz korzystnie wpływa na liczbę opadania.
Dolistne dokarmianie mikroskładnikami
Poza makroskładnikami zboża do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebują też mikroskładników, z których największe znaczenie mają miedź, mangan i cynk. Ze względu na duży udział zbóż w strukturze zasiewów oraz ograniczenie stosowania obornika w wielu przypadkach może następować wyczerpywanie glebowych zasobów mikroelementów. Dodatkowo przy stosowaniu dużych dawek wapna może dochodzić do unieruchomienia w glebie manganu, boru, miedzi i cynku, z kolei zwiększa się dostępność dla roślin molibdenu. Stąd też bardzo ważnym zabiegiem w uprawie zbóż jest dostarczenie roślinom mikroelementów drogą pozakorzeniową.
Dolistne dokarmianie zbóż mikroelementami jest najszybszym i najefektywniejszym sposobem dostarczenia tych składników roślinom. Aplikacja mikroelementów powinna być przeprowadzona jak najwcześniej, a w przypadku zbóż ozimych jesienią, gdyż jest to okres tworzenia się potencjału przyszłorocznego plonu. W okresie wiosennym w zbożach zabieg ten powinien być przeprowadzony w fazie krzewienia (BBCH 25-29), kiedy to kreuje się potencjalny plon zbóż w postaci odpowiedniej ilości pędów i ziarniaków w każdym kłosie. W okresie tym zboża wymagają szczególnie dokarmiania dolistnego miedzią i manganem. Aplikacja mikroelementów w późniejszych fazach rozwojowych wykazuje dużo mniejszą skuteczność, a miedź może nawet wykazywać działanie fitotoksyczne dla roślin. Dokarmianie dolistne mikroskładnikami warunkuje uzyskanie ziarna o dobrych parametrach jakościowych.
Miedź, mangan i cynk w zbożach
Miedź stymuluje rozwój systemu korzeniowego i krzewienie się roślin, co jest szczególnie ważne w okresie wiosennym oraz wpływa na poprawę zdrowotności roślin i zwiększa ich odporność na wyleganie. Rośliny dobrze odżywione miedzią wytwarzają więcej kłosków, a także gromadzą więcej azotu w ziarnie, co prowadzi do zwiększenia jego jakości technologicznej. Objawami niedoboru miedzi u zbóż jest szarawe lub zielonoszarawe zabarwienie liści, ich zasychanie oraz łamanie się pod ostrym kątem. Kłoski krótkie, ze słabo wykształconymi ziarniakami, nie są całkowicie wysunięte z pochwy.
Dokarmianie dolistne manganem wpływa na rozwój systemu korzeniowego i stymuluje krzewienie się zbóż oraz poprawia zdrowotność i odporność na niskie temperatury. Pierwiastek ten, podany roślinom dolistnie we wczesnych fazach rozwojowych, wzmaga zabiegi regulacji pokroju zbóż. Mangan dodatkowo kontroluje gospodarkę azotową roślin oraz wpływa na poprawę pobierania składników pokarmowych we wczesnych fazach rozwojowych roślin. Ze zbóż szczególnie dużą wrażliwością na niedobór manganu i miedzi charakteryzuje się pszenica.
Dolistna aplikacja cynku wpływa na zwiększenie odporności roślin na choroby, suszę i niskie temperatury oraz oddziałuje na metabolizm azotowy poprzez stymulację procesów fizjologicznych zwiększających efektywność azotu nawozowego. Z kolei aplikacja molibdenu wpływa na dynamiczny wzrost młodych roślin oraz zwiększa ich odporność na czynniki stresowe. Podobnie odpowiednie zaopatrzenie zbóż w żelazo zwiększa odporność roślin na czynniki stresowe oraz poprawia ich ogólną kondycję. Wpływa także na polepszenie parametrów jakościowych zbóż, między innymi dzięki ograniczeniu kumulacji azotanów (V) w plonie użytkowym.
Tekst i zdjęcia: dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. UPL