Tematyka ochrony użytków zielonych była już poruszana na blogu e-pole. Dlatego na wstępie zachęcam do lektury wpisów: “Dlaczego odchwaszczać użytki zielone?” oraz “Czym odchwaszczać użytki zielone?”. Nie mniej jest to temat na tyle istotny, że warto poświęcić mu znacznie więcej miejsca. Stąd pomysł na 2-częściowy cykl wpisów dotyczący właśnie użytków zielonych. Jak zwykle na blogu e-pole.pl postaram się nakreślić konkretny problem, a następnie wskazać jego rozwiązanie.

Pierwsza część, którą właśnie czytacie to swego rodzaju wstęp do tego tematu, w którym tłumaczę bliżej zjawisko zachwaszczenia użytków zielonych i zwracam uwagę na konkretne gatunki roślin będące zagrożeniem. W drugiej części skoncentruję się na samej walce z chwastami.

Skąd się biorą chwasty?

W optymalnych warunkach, w skład runi trwałych użytków zielonych powinny wchodzić trawy pastewne (70­-80%) i rośliny motylkowate (20­-30%). Wartościowym elementem runi są również zioła łąkowe, przy czym ich udział nie powinien przekraczać poziomu 10%. Niestety taki skład runi trudno utrzymać w ciągu kilku lat użytkowania. Podlega on ciągłym zmianom związanym z aktualnym stanem warunków siedliskowych oraz nawożeniem, pielęgnacją i sposobem użytkowania.

W efekcie dochodzi często do pojawienia się chwastów, a w konsekwencji spadku produkcyjności użytków zielonych. Obecność chwastów w runi jest zawsze wynikiem niekorzystnych zmian w siedlisku i wskaźnikiem postępującego procesu degradacji. Sytuacja taka może być wywołana przez niesprzyjające warunki pogodowe (okresowe zalanie, wymarznięcie szlachetnych gatunków traw) lub błędy w gospodarowaniu. Tworzące się w tych warunkach puste miejsca w darni sprzyjają rozprzestrzenianiu się chwastów. Rozmnażają się one wegetatywnie, za pomocą rozłogów, kłączy, odrostów korzeniowych, a także z nasion.

Jakie rośliny są chwastami łąkowymi?

W runi użytków zielonych znacznie trudniej jest zdefiniować pojęcie chwastu, w porównaniu z uprawami polowymi. W obrębie chwastów łąkowych można bowiem wydzielić dwie grupy. Pierwszą z nich stanowią chwasty bezwzględne, które uznaje się jednoznacznie za element szkodliwy z punktu widzenia ilości i jakości pozyskiwanej paszy. Są nimi gatunki:

• trujące (jaskry, knieć błotna, szczwół plamisty, tojady, szalej jadowity, wilczomlecze i inne),
• obniżające jakość produktów zwierzęcych (skrzyp błotny, rdest ptasi, czosnki),
• grubo­łodygowe, silnie drewniejące, utrudniające zbiór i stanowiące balast w paszy (szczaw tępolistny i kędzierzawy, barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny i polny, śmiałek darniowy, sity, turzyce), pasożyty i półpasożyty (kanianka, świetliki, szelężniki).

O szkodliwości tych chwastów dla produkcyjności użytków zielonych świadczą również liczby wartości użytkowej w polskim systemie klasyfikacyjnym jakości gatunków roślin łąkowych (Lwu od –3 do 10). W większości chwastom zaliczanym do grupy bezwzględnych przypisano Lwu 0, a nawet od –1 do –3. Oznacza to, że gatunki te obniżają wartość użytkową runi.

Drugą grupę chwastów stanowią rośliny, które obecne w runi w niewielkich ilościach mają charakter ziół, przy nadmiernym udziale stają się natomiast komponentami niepożądanymi. Toteż chwasty te określa się jako względne. Jeżeli występują na użytkach zielonych w niewielkim nasileniu, są korzystne ze względu na urozmaicenie runi łąkowej, z pozytywnym wpływem na jej smakowitość dla pasących się zwierząt oraz jako źródło cennych składników mineralnych, witamin i różnych związków czynnych, oddziałujących dodatnio na kondycję zwierząt. W przypadku nadmiernego ich występowania należy je traktować jako chwasty, gdyż ograniczają rozwój wartościowych gatunków traw i motylkowatych, przyczyniając się do obniżenia plonu i jakości paszy.

O ich zakwalifikowaniu do grupy chwastów decyduje ilość w runi, a o potrzebie ich zwalczania próg szkodliwości. W przeciwieństwie do gatunków chwastów bezwzględnych, np. szczawiu tępolistnego i kędzierzawego, dla których wartością progową jest 5-procentowy udział w runi, co oznacza obecność około 1 rośliny na 2 m², konieczność zwalczania gatunków o charakterze chwastów względnych zachodzi dopiero przy udziale 20% w runi, jak to ma miejsce w przypadku mniszka pospolitego lub 25% dla krwawnika pospolitego.

Chwasty segetalne

Odrębną grupę chwastów stanowią gatunki roślin dwuliściennych, pojawiające się spontanicznie na użytkach zielonych, poddanych renowacji za pomocą metody pełnej uprawy. Po wykonaniu orki i zasiewie nowej mieszanki, razem z gatunkami wysianymi wschodzą chwasty segetalne, typowe dla upraw polowych. Należą do nich gwiazdnica pospolita, komosa biała, jasnota purpurowa, tasznik pospolity, tobołki polne, przetaczniki i wiele innych.