Przygotowanie pola pod rzepak
Rzepak ozimy należy do roślin o największej powierzchni uprawy w naszym kraju. Jego nasiona wykorzystuje się do produkcji oleju, zaś makuchy są cennym źródłem białka dla zwierząt. Podpowiadamy, jak przygotować pole pod rzepak w orkowym i bezorkowym systemie uprawy.
Pomimo pojawiających się trudności w uprawie rzepaku ozimego, takich jak presja szkodników i przedłużające się okresy suszy, utrzymująca się wysoka cena nasion na rynkach światowych zachęca rolników do kontynuacji lub rozpoczęcia jego uprawy. W sprzyjających latach może bowiem przynieść wysokie zyski dla gospodarstwa.
Wymagania
Rzepak posiada zarówno formę jarą, jak i ozimą, z czego ta druga w zdecydowanej większości uprawiana jest w naszym kraju. Pod jego uprawę powinny być przeznaczane najlepsze gleby, zasobne w składniki pokarmowe, materię organiczną, potrafiące utrzymać wodę, o odczynie lekko kwaśnym do zasadowego. Najlepszymi przedplonami dla rzepaku są rośliny poprawiające strukturę gleby i wnoszące azot – jak motylkowe wieloletnie czy bobowate grubonasienne, jednak z praktycznego punktu widzenia dobrymi przedplonami są także zboża, w szczególności te wcześniej schodzące z pola, jak jęczmień ozimy i jare, które pozostawiają mniejszą ilość resztek pożniwnych. Rzepak dla wielu gospodarstw stanowi jedyny przerywnik zbożowego płodozmianu, zwiększając plon pszenicy uprawianej w następstwie mniej więcej o 1 t/ha ziarna. Jednym z najtrudniejszych momentów w jego uprawie są wschody. W ich okresie, pod koniec sierpnia, występują susze lub nawalne deszcze, co często zaburza wyrównane wschody – i pod tym kątem spróbujemy dobrać odpowiedni sposób przygotowania pola.
Strip-till w rzepaku
Z roku na rok coraz popularniejszym sposobem zakładania plantacji rzepaku staje się technologia pasowa. W szczególności sprawdza się ona w suchych latach, pozwala oszczędzać wodę glebową i zwiększać szanse na dobre wschody rzepaku w takich warunkach. Rzepak wysiewany jest wówczas punktowo w rozstawie rzędów buraczanych (45 cm) lub węższym, jeśli możliwości techniczne siewnika na to pozwalają. Na głębokość 25-30 cm spulchniany jest wyłącznie wąski pas gleby, na jego dnie umieszczany jest nawóz, by w tym samym przejeździe wysiać także nasiona rzepaku. Dzięki talerzom pracującym na samym przodzie agregatu resztki pożniwne znajdujące się na powierzchni pola rozgarniane są z łoża siewnego i przesuwane na bok. Pozostają w międzyrzędziach, tworząc tam mulcz, ale nie powinno być ich w samym pasie siewnym. Jeżeli uda się tak przygotować pole, to stworzone zostaną dobre warunki do wschodów rzepaku. W szczególności w suchych warunkach ograniczone będzie parowanie wody, a siewka nie będzie miała kontaktu ze słomą, która szybko wchłania wodę i ogranicza jej wschody. Wreszcie nasiona będą równomiernie rozmieszczone na powierzchni pola i wysiane na równą głębokość.
Uprawa ścierniska pod strip-till
Uprawa ścierniska pod siew strip-till musi być dostosowana do zasady działania siewnika. Słoma zbóż musi być dobrze rozdrobniona i rozłożona na polu. Wzruszenie ścierniska ma na celu raczej wyrównanie rozłożenia resztek niż ich wymieszanie. Najlepiej sprawdzą się tutaj brony sprężyste, mogą być również bardzo płytko ustawione brony talerzowe. W zdecydowanej większości przypadków należy uprawiać jednak bardzo płytko, tak by nasiono rzepaku trafiło na ziemię wolną od słomy i resztek. To zapewnią talerze rozgarniające w agregacie strip-till, ale tylko wtedy, gdy głębokość wymieszanych resztek będzie mniejsza niż głębokość robocza pracy talerzy.
Ważną kwestią w uprawie ścierniska jest zachowanie maksymalnej ilości wody w glebie. Dokonuje się tego przez niszczenie samosiewów zbóż. Najgroźniejszym z tej perspektywy jest jęczmień, który potrafi wyciągnąć z gleby ostatnią kroplę wody. Płytkie wzruszenie gleby pobudza osypane nasiona do kiełkowania. Ich niszczenie można w dalszej części prowadzić za pomocą herbicydów totalnych, nawet więcej niż raz w przypadku dużej presji chwastów. Na pewno kilka dni przed siewem taki zabieg wyczyści stanowisko i dobrze przygotuje pole pod siew.
Orkowy system uprawy
W Polsce większość rzepaku ozimego uprawiana jest z wykorzystaniem pługa. Ta tradycyjna agrotechnika ma wiele zalet, ale także mankamentów. W szczególności okazuje się problematyczna na cięższych glebach w trakcie suszy, gdzie wschody rzepaku są utrudnione. Tutaj nie ma jednej uniwersalnej rady, jak postępować. Przykładowo, gdy słoma jest zbierana, najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie orki razówki z wałem dogniatającym i od razu po tym zabiegu siew rzepaku. Innym razem sprawdzi się wykonanie orki najwcześniej, jak to możliwe po zbiorze przedplonu i uprawce pożniwnej oraz danie czasu glebie na zwietrzenie. Czasem uzasadnione jest spłycenie orki, ponieważ wierzchnia warstwa jest bardziej uwilgotniona niż głębsza i na odwrót. Decyzje powinny być podjęte indywidualnie, uwzględniać warunki siedliskowo-pogodowe w danym roku oraz możliwości pola.
Tekst: dr Stanisław Świtek, UPP
Zdjęcia: Katarzyna Szulc