ABC zbioru kukurydzy na kiszonkę 

Na etapie zbioru kukurydzy na kiszonkę popełnić można wiele błędów. W artykule podpowiadamy, jak ich uniknąć i na co zwrócić uwagę podczas sporządzania kiszonki.

Kukurydza jest najważniejszą rośliną pastewną uprawianą w naszym kraju. O jej fenomenie decydują: prostota uprawy, wysokie plony, łatwość zakiszania, dobre pobieranie przez zwierzęta, wysoka zawartość energii i wiele więcej cech. Odmiany przeznaczone na kiszonkę w dodatku charakteryzują się zmniejszoną zawartością ligniny (włókna), co powoduje zwiększenie strawności i wykorzystania paszy.

Cel – dobrze zakonserwować 

Jedną z najstarszych metod konserwacji żywności (w tym paszy) znanych człowiekowi jest kiszenie. W warunkach beztlenowych, które uzyskuje się dzięki wcześniejszemu pocięciu, a następnie ubiciu zielonej masy i szczelnemu okryciu, zaczynają rozwijać się bakterie fermentacji mlekowej, które naturalnie występują na powierzchni roślin. Bakterie, odżywiając się cukrami, wytwarzają kwas mlekowy. Wraz ze zwiększaniem się ilości kwasu zmniejsza się odczyn zakiszanej masy, aż do momentu, w którym niskie pH powoduje zatrzymanie aktywności mikrobiologicznej. W efekcie niemożliwa jest aktywność także innych organizmów, które prowadziłyby do psucia się paszy. Taki sposób konserwacji w porównaniu np. z suszeniem jest bardzo tani, pasza może być przechowywana przez wiele miesięcy bez utraty jakości, a zachowanie objętości jest korzystne dla zwierząt przeżuwających.

Termin zbioru kukurydzy

Dla uzyskania dobrej jakości kiszonki z kukurydzy musi ona być zebrana w odpowiednim czasie. Przyjmuje się, że termin ten przypada na fazę woskową ziarna – kukurydza ma wówczas 30-35 proc. suchej masy. W latach suchych jest to już koniec sierpnia, a w wilgotniejszych koniec września. Jednym ze sposobów na wyznaczanie optymalnego terminu zbioru jest obserwacja linii mlecznej na ziarniakach. Jej przebieg w 1/3 odległości od podstawy oznacza umowne 35% s.m. rośliny. W praktyce nie zawsze jest możliwe zebranie kukurydzy w najlepszym czasie, bowiem większość hodowców uzależniona jest od usługodawców i dostępności sieczkarni do zbioru.

Czytaj więcej o terminie zbioru i wysokości cięcia kukurydzy

Strawność

O jakości kiszonki oprócz właściwego terminu decydujący wpływ ma jakość przeprowadzonego zbioru. Dobre pocięcie masy ułatwia krowom trawienie włókna. Żeby najbardziej cenny element kiszonki, czyli ziarno, uległo strawieniu, musi zostać rozgniecione. Tylko wtedy bakterie w żwaczu mogą rozłożyć znajdującą się w ziarnie skrobię. Efekt rozgniecenia uzyskuje się dzięki gniotownikom będącym na wyposażeniu sieczkarni. Ważne jest, by ustawiono je prawidłowo i nie były zużyte. 

Wysokość cięcia

Poprzez regulacje wysokości ciecia wpływamy na proporcję ilości zielonki w stosunku do całej rośliny. Wyższe cięcie pozwala zwiększyć koncentrację energii (udział ziarna w kiszonce), ale równocześnie powoduje zmniejszenie uzyskiwanego plonu. Standardową wysokością cięcia jest 15-20 cm od podłoża. Cięcie na poziomie 40 cm może być zalecane w szczególności w latach wilgotnych, kiedy dojrzewanie kukurydzy się przeciąga, a równocześnie uzyskujemy wysoki plon z ha. W warunkach standardowych i suchych kosimy raczej niżej. Duże znaczenie ma także zanieczyszczenie łodyg ziemią. Cięcie powinno przypadać zawsze powyżej poziomu zabrudzenia, bowiem skutki zanieczyszczenia paszy kosztują znacznie więcej niż niezebrana masa. 

Dokładne ubicie

Zakiszanie kukurydzy przeprowadza się w specjalnie do tego przeznaczonych w silosach przejazdowych, które posiadają utwardzone podłoże i ściany ułatwiające proces zakiszania, albo w pryzmach zlokalizowanych bezpośrednio na ziemi. Dokładne ubicie kiszonki jest kluczowe. Kolejne warstwy zielonki rozprowadza się na grubość maksymalnie 30 cm, po czym ubija za pomocą ciągników. Nie powinno się zbytnio spieszyć z kolejnymi warstwami, bowiem niedogniecionej warstwy nie można już później zagęścić. Słabe ubicie powoduje wtórną fermentację, zagrzewanie i psucie się kiszonki. Po 6 tyg. kiszonka jest gotowa i można ją podawać zwierzętom. Prawidłowo ukiszona kukurydza powinna charakteryzować się przyjemnym, lekko kwaśnym zapachem, o niezmienionym kolorze, bez widocznej pleśni.

Zakrywanie silosu 

Po ubiciu pryzmy należy ją zamknąć za pomocą folii, która zabezpiecza kiszonkę przed dostępem wody i powietrza. Folię obciąża się za pomocą opon lub worków z piaskiem. Jeżeli występuje problem z ptakami i innymi zwierzętami, warto dodatkowo zabezpieczyć pryzmę za pomocą siatki ochronnej, która stanowi osłonę przed zwierzętami. 

Dodatki do zakiszania

Kukurydza jest materiałem, który bardzo łatwo się zakisza i w normalnych warunkach nie potrzebuje żadnych dodatków, by proces przebiegał prawidłowo. Niemniej czasami uzasadnione jest dodawanie preparatów takich jak inhibitory rozwoju bakterii tlenowych, które zapobiegają psuciu się masy w czasie letniego pobierania. Warunkiem ich działania jest rozprowadzenie w całej masie zielonki, co można uczynić dzięki specjalnym aplikatorom montowanym albo na sieczkarniach, albo bezpośrednio na ugniatających ciągnikach. 

Tekst: dr inż. Stanisław Świtek, UPP 

Zdjęcia: Katarzyna Szulc