Plan nawozowy w pigułce

Plan nawozowy sporządza się w celu ustalenia optymalnej dawki nawozów. Celem planu nawozowego jest zapewnienie wystarczającej ilości składników pokarmowych w nawozach. Niektóre gospodarstwa są zobligowane do jego posiadania. 

Rolnicy są zobowiązani do przestrzegania wytycznych dotyczących stosowania nawozów azotowych. Wynika to z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2020 r. o przyjęciu „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U.2020.243).Racjonalnie nawożenie wiąże się z opracowaniem i wdrożeniem planu nawozowego. Część rolników zobligowana jest do jego stosowania.

Duże gospodarstwa rolne

Wymóg corocznego sporządzania planu nawożenia azotem muszą spełniać gospodarstwa:

• o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych;
• na gruntach ornych z ponad 50 ha upraw intensywnych, w tym m.in.:
  • pszenica, powyżej 120 kg N/ha;
  • pszenżyto, powyżej 100 kg N/ha;
  • żyto mieszańcowe, powyżej 100 kg N/ha;
  • kukurydza, powyżej 160 kg N/ha;
  • rzepak, powyżej 150 kg N/ha;
  • burak cukrowy, powyżej 150 kg N/ha;
  • burak pastewny, powyżej 150 kg N/ha;
  • ziemniak późny, powyżej 120 kg N/ha.
• utrzymujące obsadę większą niż 60 DJP wg stanu średniorocznego (średnia liczba zwierząt gospodarskich w poszczególnych grupach technologicznych). Dla zwierząt gospodarskich przebywających w danej grupie technologicznej rok lub dłużej stan średnioroczny ustala się następująco: stan początkowy + stan końcowy/2. Natomiast dla zwierząt gospodarskich przebywających w danej grupie technologicznej krócej niż rok stan średnioroczny ustala się tak: przelotowość x ilość miesięcy przebywania w grupie technologicznej/12. Przelotowość ustala się wg wzoru: sztuki sprzedane + sztuki przeklasyfikowane + (sztuki padłe + sztuki poddane ubojowi z konieczności) /2 + (stan końcowy – stan początkowy)/2

z chowem lub hodowlą zwierząt

Wymóg corocznego sporządzania planu nawożenia azotem muszą spełniać gospodarstwa z chowem lub hodowlą zwierząt:

• powyżej 40 tys. stanowisk dla drobiu;
• ponad 2 tys. stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub z 750 stanowiskami dla macior.

Duże gospodarstwa z chowem lub hodowlą zwierząt mogą zbyć do 30% gnojówki i gnojowicy do bezpośredniego rolniczego wykorzystania, na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. Pozostałą ilość można przeznaczyć do produkcji biogazu rolniczego lub zagospodarować na własnych użytkach rolnych z uprawą roślin. Gospodarstwa te opracowują plan nawożenia azotem na podstawie składu chemicznego nawozów, potrzeb pokarmowych roślin oraz zasobności gleby, określonej na podstawie wyników analizy gleby. Powinien on uwzględniać stosowane odpady i nawozy. Plan nawozowy musi zostać zatwierdzony przez stację chemiczno-rolniczą, a kopia doręczona wójtowi/burmistrzowi oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, właściwemu ze względu na miejsce stosowania nawozów naturalnych lub produktów pofermentacyjnych, nie później niż do dnia rozpoczęcia ich stosowania.

Rolnicy, którzy nie zagospodarowują nawozów naturalnych lub produktów pofermentacyjnych na użytkach rolnych, których są posiadaczami, nie opracowują planu nawożenia azotem dla zbywanych nawozów naturalnych lub produktów pofermentacyjnych.

Nabywcy nawozów naturalnych

Wymóg corocznego sporządzania planu nawożenia azotem muszą spełniać nabywający:

• nawozy naturalne do bezpośredniego rolniczego wykorzystania od ww. gospodarstw z chowem lub hodowlą zwierząt;
• nawozy naturalne oraz produkty pofermentacyjne do bezpośredniego rolniczego wykorzystania od podmiotów importujących nawozy naturalne i produkty pofermentacyjne z państw trzecich.

Wymogi wynikające z planu nawożenia

Rolnicy, którzy są zobowiązani do posiadania planu nawożenia azotem, opracowują go z uwzględnieniem sposobu obliczania dawki nawozów azotowych mineralnych – uproszczonego bilansu azotu, albo przy zastosowaniu programu nawozowego obejmującego wymagania dla uproszczonego bilansu azotu określonego. 

Plan nawożenia azotem opracowuje się odrębnie dla każdej działki rolnej i przechowuje się w gospodarstwie rolnym przez okres 3 lat od dnia zakończenia nawożenia wykonanego na podstawie tego planu.

Rolnik, który jest obowiązany do opracowania planu nawożenia azotem, nie może stosować wyższych dawek nawozów niż wynikające z tego planu.

Wg zasad dobrej praktyki rolniczej nie dopuszcza się stosowania dawek nawozów naturalnych przekraczających 170 kg N/ha. Wielkość rocznej dawki nawozów naturalnych wykorzystywanych rolniczo, zawierającej nie więcej niż 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych, ustala się w następujący sposób: ilość nawozów naturalnych wytwarzanych w gospodarstwie rolnym i ilość azotu w tych nawozach należy obliczyć na podstawie stanów średniorocznych zwierząt gospodarskich oraz średniej rocznej wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji azotu zawartego w tych nawozach. Następnie planuje się sposób dystrybucji nawozów naturalnych na poszczególne działki rolne w taki sposób, aby w okresie roku nie przekroczyć dopuszczalnej dawki azotu z nawozów naturalnych w czystym składniku, wynoszącej 170 kg N/ha użytków rolnych. 

Program lub obliczenia maksymalnej dawki

Podmioty posiadające 10-100 ha lub 10-60 DJP zwierząt są zobowiązane do posiadania planu nawożenia azotem albo obliczeń maksymalnych dawek azotu działającego ze wszystkich źródeł (z gleby, nawozu naturalnego i nawozów azotowych mineralnych). Muszą także prowadzić ewidencję zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem azotem, wraz z informacjami o dacie zastosowania nawozu, rodzaju i powierzchni uprawy, na której zaaplikowano nawóz, rodzaju użytego nawozu, jego dawce oraz terminie przyorania nawozu naturalnego – w przypadku zastosowania go na terenie o dużym nachyleniu. 

Do wykonania poprawnych obliczeń pomocne są oprogramowania oraz aplikacje na urządzenia stacjonarne i mobilne sporządzające plan nawozowy gospodarstw. Wprowadza się do nich niezbędne dane, jak: działki i ich powierzchnie, kategorię agronomiczną gleb, odczyn (pH), zasobność w składniki, plon główny z ubiegłego roku, dane dotyczące stosowania nawozu naturalnego, międzyplonu oraz informacje nt. upraw bieżących.

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szulc