Wysłodki buraczane – czy to dobra pasza dla krów mlecznych

Wykorzystywanie ubocznych produktów w żywieniu przeżuwaczy jest nieodzownym elementem ich dawki pokarmowej. Warto przekalkulować zasadność stosowania produktów ubocznych przemysłu cukrowniczego.

Polska razem z Francją i Niemcami należy do czołowych producentów buraka cukrowego w Europie. Areał, jaki jest przeznaczony pod siew tej rośliny w kraju, to około 240 tysięcy ha rocznie. Dlatego też nietrudno o produkty uboczne z przemysłu cukrowniczego, tym bardziej że w wielu miejscach znajdują się prężnie działające cukrownie, zmuszone pozbyć się najliczniej wytwarzanego produktu ubocznego, jakim są wysłodki. Nie są one jednak darmowe i wydawane wszystkim bez wyjątku. Wprawdzie wysłodków nie brakuje, ale pierwszeństwo w ich uzyskaniu mają plantatorzy, którzy w zamian za dostarczone buraki otrzymują określony darmowy przydział tego surowca i także go kupują. W tym roku ceny, ze względu na rosnącą inflację i kryzys energetyczny, zaczynają się od 3 tys. zł za wannę (24-26 t) i są trudniej dostępne z uwagi na próby wykorzystywania ich jako surowiec grzewczy.

Wartość pokarmowa

Czy warto stosować wysłodki jako paszę w żywieniu krów mlecznych? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przyjrzeć się ich właściwościom odżywczym. Wysłodki charakteryzują się dużą koncentracją energii, wolno rozkładającej się w żwaczu przeżuwaczy. Głównym składnikiem tej paszy są węglowodany strukturalne: pektyny, celuloza i hemiceluloza, które wchodzą w skład włókna neutralnego detergentowo, czyli popularnego NDF-u, odpowiadającego za prawidłowe trawienie i odżywienie krów mlecznych oraz zwiększanie produkcji tłuszczu w mleku. Wysłodki są chętnie pobierane przez zwierzęta. Polepszają smakowitość paszy, a ich dodatek do TMR-u pozytywnie wpływa na jego strukturę, dzięki poprawie lepkości całego miksu. Uniemożliwia to sortowanie poszczególnych elementów dawki przez zwierzęta. Powolny rozkład w żwaczu, spowodowany dużym udziałem pektyn w składzie, stabilizuje fermentację w żwaczu, zmniejszając ryzyko wystąpienia kwasicy. Wysłodki z powodzeniem mogą zastępować także droższe pasze treściwe, których nadmiar w dawce jest szkodliwy dla zwierząt. Dodatkowym atutem wysłodków buraczanych jest obniżanie zawartości mocznika w mleku, dzięki dużej ilości węglowodanów wolno fermentujących w żwaczu. 

Rodzaje wysłodków

Na rynku wysłodki dostępne są w kilku różnych postaciach: mokrych/świeżych, prasowanych i suszonych oraz uszlachetnionych. Z uwagi na obniżoną zawartość wody w swoim składzie największy udział w rynku mają wysłodki prasowane. Zawartość suchej masy w wysłodkach:

• mokre – do 12 proc. suchej masy,
• prasowane – 21-22 proc. suchej masy,
• suszone – około 90 proc. suchej masy,
• uszlachetnione – suszone z dodatkiem melasy.

Wysłodki prasowane są następcami wysłodków mokrych. Z uwagi na dużą zawartość wody w wysłodkach mokrych, co wpływa na wagę surowca, ich transport jest zbyt kosztowny, dlatego zdecydowano o częściowym wyciśnięciu wody poprzez prasowanie. Z jednej strony podwyższyło to wartość pokarmową produktu, z drugiej wymusiło konieczność kiszenia z powodu jego obniżonej trwałości. Najlepiej wysłodki zakisza się w rękawach foliowych, gdyż łatwo się je wtedy ubija i odcina dopływ tlenu. Dobre do tego celu są także silosy przejazdowe ze ścianami bocznymi. Trudno jest je dobrze ubić na pryzmie, gdyż ich konsystencja powoduje, że „rozjeżdżają się” na boki podczas ugniatania. Wysłodki są zakiszone i nadają się do skarmiania po upływie 4 tygodni.

Częstą formą wysłodków spotykanych w żywieniu krów mlecznych są także te suszone. Odznaczają się wysoką wartością energetyczną i bardzo dobrze uzupełniają pasze treściwe w dawce, nie zakwaszając przy tym środowiska żwacza.

Wysłodki czy kiszonka z kukurydzy

Jeśli wysłodki buraczane to taka dobra pasza, pozytywnie wpływająca na produkcję mleka przez krowy i ich żwacz, to może warto całkowicie zastąpić nimi kiszonkę z kukurydzy… Jest to kusząca alternatywa, która może się obronić. Ale czy wysłodki są bez wad? 

Wartość pokarmowa: wysłodki buraczane, kiszonka z traw, kiszonka z kukurydzy

Wysłodki pod względem energetycznym lepiej wypadają od kiszonki z kukurydzy i są równie chętnie pobierane przez krowy mleczne. Mają jednak w swoim składzie wadę – zawierają dużo wapnia, który należy bilansować zwiększonymi dawkami premiksu mineralno-witaminowego bogatego w fosfor. Nie są zalecane także z uwagi na ten aspekt w żywieniu krów zasuszonych.

Wysłodki buraczane to wartościowa pasza w żywieniu krów mlecznych. W wielu gospodarstwach znakomicie sprawdzają się jako uzupełnienie dawki pokarmowej z udziałem kiszonki z traw czy lucerny, czyli w paszach o szybkim rozkładzie białka w żwaczu. Zalecana dzienna dawka wysłodków buraczanych to nawet do 30 kg świeżej masy, co w połączeniu z innymi paszami objętościowymi całkowicie może zaspokoić potrzeby pokarmowe krów mlecznych. Hodowcy w żywieniu krów cenią przede wszystkim walory kiszonki z kukurydzy i nie zamieniają jej na wysłodki, ale z powodzeniem łączą obie te pasze, dzięki czemu uzyskują paszę bogatszą, bardziej smakowitą i zdrowszą. 

Tekst: Arkadiusz Trzciński